by |
ਪਰ ਤੂੰ ਤਾਂ ਵਾਧੂ ਹੀ ਨਿਕਲ਼ੀ। ਸੂਰੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈ ਕੇ ਹਰ ਥਿਊਰੀ ਹਜ਼ਮ ਕਰ ਲਈ। ਭਾਵੇਂ ਚੰਗੀ, ਭਾਵੇਂ ਮਾੜੀ। ਹੁਣ ਉਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਤੂੰ ‘ਤੇ ਮੈਂ ਭੁਗਤ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਵਿਚਾਰਾ ਰੋਹਿਤ! ਸੋਹਲ ਬੱਚਾ! ਸਾਡੇ…ਨਹੀਂ! ਉਹ ਤੇਰੇ ਤਜਰਬੇ ਦੀ ਬਲੀ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ! ਤੇਰੇ ਖਹਿੜਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ! ਤੇਰੇ ਮਗਰ ਲੱਗ ਕੇ ਹੁਣ ਮੈਂ ਜਿਊਂਦਾ ਜਹੰਨਮ ਰਸੀਦ ਹਾਂ। ਤੇਰੇ ਮਗਰ ਲੱਗਾ ਜਾਂ ਉਸ ਫਲਸਫ਼ੀ ਕਲਾਸ ਮਾਸਟਰ ਸੁਕਰਾਤ ਸੂਰੀ ਪਿੱਛੇ? ਗੱਲ ਤਾਂ ਉਹੀ ਹੋ ਗਈ। ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਸੂਰੀ ਇੱਕ ਸਾਊ ਕਵੀ ਹੈ। ਗੱਲ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ। ਆਪਣੇ iਖ਼ਆਲ ਜ਼ਰੂਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਗੱਲਾਂ ਹੀ ਕਰਦਾ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਲਿਆ…’ਤੇ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਜਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਪੇਚਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਤੂੰ ਦੇਵੀ ਹੈਂ। ਪਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੇਵੀ? ਜਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਮੇਰੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਪਈ ਥਾਂ ਖਲੋਤਾ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਮਰ ਗਿਆ। ਉਸ ਹੀ ਪਲ ਤੇਰਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ! ਆਮ ਪੰਜਾਬਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਿਰ ਲੰਬੀ, ਰੰਗ ਕਰੀਨਾ ਕਪੂਰ ਤੋਂ ਦੁੱਧੀ। ਬਿੱਲੇ ਨੈਣ। ਪਿਆਰ ਇੱਕ ਦਮ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਿੰਨੀ ਸੁਨੱਖੀ, ਓਨੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਉਂਗਲ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਨਚਾਇਆ, ਜਿੰਞ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਮਰਦ ਨਹੀਂ ਪਰ ਕੋਠੀ ਦੀ ਨਚਾਰ ਸਾਂ! ਹਾਲੇ ਵੀ ਇਹੀ ਹਾਲ ਹੈ ਮੇਰਾ! ਸੂਰੀ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਕੀਨ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫੁਸਲਾਹਟ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਸਵਾਲੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੁੱਝ iਖ਼ਆਲ ਨਿਹਾਇਤ ਲਹਿਰੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਤੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੀਲੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਨਾਲ ਕਾਇਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਤੇਰੀ ਵਜ੍ਹਾ ਮੈਂ ਹੁਣ ਦੋਸ਼ੀ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਵੀ ਮੈਲ਼ੇ ਹਨ।ਪ੍ਰੀਤੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਮ ਆਦਮੀ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਸਮਝਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਦਵਾਨ ਸਮਝਿਆ। ਪਰ ਬੁੱਧੀ ਬਲ ਦਾ ਕੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਜੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਦਿਲ ਪੱਥਰ ਹੈ? ਮੈਥੋਂ ਨਹੀਂ ਸਹਾਰ ਹੁੰਦਾ! ਤੇਰੇ ਕਰਕੇ ਸਭ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਣਾ ਏ! ਸਭ ਨੂੰ! ਹੁਣ ਵਿਚਾਰਾ ਰੋਹਿਤ! ਵਿਚਾਰਾ ਰੋਹਿਤ…ਉਸ ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ ਹੈ! ਭਾਵੇਂ ਸੂਰੀ ਨੇ ਕਲਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੁੱਲ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ, ਇੱਕ ਜਾਨ ਜਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਜਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੇਕੀਮਤੀ ਕਿਹਾ, ਤੈਨੂੰ ਪੂਰਾ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੀ ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਣਾ। ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਤੇਰਾ ਕਰਿਆ ਬਦਕਾਰ ਸਮਝਣਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਤੂੰ ਤਕਦੀਰ ਨੂੰ ਟੁੰਬ ਰਹੀ ਏਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਰੋਹਿਤ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਸੱਦ ਕੇ! ਜੇ ਤੂੰ ਉਂਗਲ਼ੀ ਲੈਣੀ ਹੈ, ਤੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ…ਪਰ ਮੈਂ ਵੀ ਹੁਣ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ? ਆਪਾਂ ਆਪਣਾ ਕੀਤਾ ਭੁਗਤਾਂਗੇ! ਕੀਤਾ ਅੱਗੇ ਆਉਣਾ ਹੀ ਹੈ! ਤੂੰ ਤਾਂ ਨਿਰੀ ਡੈਣ ਹੀ ਨਿਕਲ਼ੀ! ਇਹ ਕਰਨਾ ਤੇਰਾ ਹੀ ਖਿਆਲ ਸੀ। ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਅਪਣੇ ਜਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਸਾ ਦਿੱਤਾ ਪ੍ਰੀਤੀ! ਤੂੰ ਹੀ ਥੱਕੇ ਥਕਾਏ ਮੈਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ! ਤੂੰ ਇੰਝ ਸਭ ਨਾਲ਼ ਕਰਦੀ ਏਂ। ਬਿੰਦ ਝੱਟ ਮੈਂ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਸਾਂ, ਪਰ ਸ਼ਬਦ ਅੰਦਰ ਪੀ ਲਏ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਂਗਰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਸੇ ਹੀ ਕਰ ਲਿਆ। ਤੇਰੇ ਤਰਕ ਨੇ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਪੁਕਾਰਾਂ ਪਾਸੇ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ! ਹਾਏ! ਤੇਰੀਆਂ ਮਿੱਠੀਆਂ ਚੌਪੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ! ਜੇ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸਕੀਮ ਦੇ ਨੁਕਸ ਸਾਹਮਣੇ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤੂੰ ਹੋਰ ਤੀਰ ਛੱਡ ਕੇ ਗੱਲ ਮੁਕਾ ਦਿੱਤੀ। ਅਤੇ ਤੂੰ ਮੈਥੋਂ ਕੀ ਕਰਵਾਇਆ? ਤੇਰੀ ਸਬੀਲ ਸੀ ਕਿ ਗੁਮਜਣੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਨਾ। ਉਂਞ ਹੀ। ਮਜ਼ਾ ਵਾਸਤੇ। ਬਿਨਾ ਵਜ੍ਹਾ, ਬੇਮਕਸਦ ਹੱਤਿਆ। ਤੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ – ਨੀਚਰ ਨੇ ਹੀ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਆਚਾਰ ਸਾਡੇ ਵਾਸਤੇ ਜ਼ੰਜੀਰ ਹਨ! ਨੇਕੀ ਸਾਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਦੀ ਹੈ! ਜ਼ੰਜੀਰ ਤੋੜੀਏ! ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਉੱਤਮ ਜ਼ਾਤ ਬਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਖ਼ਲਾਕੀ iਖ਼ਆਲ ਰੋਕ ਦਿਓ! ਜਦ ਦਾ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਹੈ ਆਮ ਜੀਵਨ ਬੇਮਤਲਬ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪਾਗਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਮਤਲਬੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ-। ਇਹ ਤੇਰੀ ਸੋਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਨੀਚਰ ਦੀ। ਫੇਰ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਤੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਸਮਝਦੀ ਸੀ। ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ? ਭਾਰਤ ਤਾਂ ਜ਼ਾਤਪਾਤ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਹੈ। ਜ਼ਾਤਪਾਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਤੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੰਮਪਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਯੂ.ਕੇ ਦੀ ਏਂ; ਉੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਰੀਤਾਂ ਤੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸੂਰੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਗੋਰੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਮੀਰ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਤਾਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਮੁਜਰਮ ਫੇਰ ਵੀ ਬਚ ਜਾਂਦੈ। ਪਰ ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਆਮ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਤੇਰਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਹੋਰ ਜੁਸ਼ੀਲਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਤਾਂ ਇੱਕ ਵੰਗਾਰ ਸੀ ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀੜਾ ਚੁੱਕ ਲਿਆ! ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਹੱਸਿਆ। ਪਰ ਹੌਲ਼ੀ ਹੌਲ਼ੀ ਤੂੰ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਾਇਲ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਜੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆ ਬੈਠਾ! – ਆਪਾਂ ਆਮ ਆਦਮੀਆਂ ਤੋਂ ਆਹਲੇ ਹਾਂ! ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਓਨੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਨਹੀਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਉੱਚੀ ਜ਼ਾਤ ਜਾਂ ਜ਼ਿਹਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਕੀ ਦੇਣਾ? ਕਾਮੇ ਹੀ ਹਨ। ਕਾਮ ਚੇਸ਼ਟੇ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ ਜਾਂ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਛੇੜ! ਹਵਸੀ ਜਾਂ ਲਾਲਚੀ ਸ਼ਾਇਦ ਪੈਸੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਲੈਣਗੇ। ਸੰਪਤੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਨੇ? ਜੋ ਵੇਦ ਦੱਸਦੇ ਨੇ ਜਾਂ ਲੀਡਰ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਮਗਰ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਲਈ ਕੋਈ ਮੌਲਿਕ ਸੋਚ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਜ਼ਾਤ ਸਾਡੀ ਔਕਾਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਹੀ ਜੱਗ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਨਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦੇ ਨੇ। ਮਨੂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਕੁਜਾਤਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ!- ਤੂੰ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ਼ ਕਿਹਾ। ਤੂੰ ਹਰ ਵਾਰੀ ਵਾਂਗਰ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਗਰ ਮਗਰ ਲਾ ਲਿਆ। ਫੇਰ ਬੋਲ਼ੀ, – ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਆਪਣਿਆਂ ਡੇਰਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਵੱਢ ਲੈਂਦੇ ਨੇ! ਸੌਖੀ ਦੇਣੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਘੁੰਮਾ ਸਕਦੇ ਆਂ! ਆਪਣੇ ਮਜ਼੍ਹਬਾਂ ਵਾਸਤੇ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਨਾਲ਼ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਨੇ! ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਲੈਂਦੇ ਨੇ! ਆਪਾਂ ਵੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਹਿਲਾ ਜੀਵਨ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ! ਇਹ ਗਿਆਨਵਾਦ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ।ਸਾਡਾ ਰੋਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ਼ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ-। ਤੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਸੁਣ ਲਈਆਂ। ਪਰ ਕੀ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਨੁਕਤਾਚੀਨੀ ਨਾਲ਼ ਕਿਸ ਨਤੀਜੇ ‘ਤੇ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ?- ਆiਖ਼ਰ ਤੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏਂ?-। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ। ਤੂੰ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਪਾਈਆਂ। ਤੇਰੇ ਨੇਤਰ ਇੱਕ ਪਾਸਿਓਂ ਗੰਭੀਰ ਜਾਪਦੇ ਸਨ, ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਇੱਲਤ ਨਾਲ਼ ਭਰੇ। ਉਹ ਝਾਕ ਦੇਣ ਬਾਅਦ ਤੇਰੇ ਵਾਕ ਦੇ ਹਰ ਲਫ਼ਜ਼ ਵਿਚਾਲੇ ਇੱਕ ਲੰਬਾ ਜਿਹਾ ਰਹਾਉ ਸੀ। – ਆਪਾਂ ਇੱਕ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਜਣੇ ਨੂੰ ਮਾਰਾਂਗੇ। ਕਤਲ ਕਰਾਂਗੇ-। ਫੇਰ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੈਨੂੰ ਮੂਰਛਿਤ ਕਰ ਕੇ ਤੂੰ ਹੱਸ ਕੇ ਅਗਾਂਹ ਬੋਲ਼ੀ – ਕਮਾਲ ਵਾਲਾ ਕਤਲ ਕਰਾਂਗੇ ਜਿਸ ਦਾ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਲੱਗਣਾ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਲੱਗਣਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਜਾਨ ਲਈ ਹੈ-। ਤੇਰੀਆਂ ਗੱਲ਼ਾਂ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਨੀਚਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਰਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸਾਂ ਅਤੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਏਕਤਾ ਵਾਲ਼ੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਬੰਦੇ ਦੇ ਮੁੱਲ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ। ਰੱਬ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਬੰਦੇ ਦਾ ਜਿਊਂਣਾ ਬੇਮਤਲਬ ਹੈ, ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਜੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉੱਤਮ-ਬੰਦਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ, ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਆਦਮੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਨੀਚਰ ਦੀ ਸੋਚ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਪਾਸੇ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਗਈ। ਮੈਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੇ ਮਾਰ੍ਹਕੇ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। – ਪਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਮਾਰਾਂਗੇ?- ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਹੁਣ ਢਿੱਡੋਂ ਪੁੱਛਿਆ। ਮੇਰੇ ਸਵਾਲ ਉੱਤੇ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਲਈ ਤੂੰ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਰਹੀ। ਤੇਰੇ ਨੈਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸੋਚ ਛਿੰਝ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਹੀ ਪਲ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਯਕੀਨ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਫੇਰ ਤੇਰੇ ਸ਼ਬਦ ਬਾਹਰ ਆਏ, – ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਅਸੀਂ ਸੜਕ ਤੋਂ ਕੋਈ ਗੁਮਨਾਮ ਜਣੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮਾਰ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਪੱਕੀ ਹੈ…ਜਿਸ ਜਣੇ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹੋਈਏ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਫਸਾਉਣਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੌਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ…- ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਗੱਡ ਕੇ ਤੂੰ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ… – ਤੇਰਾ ਇੱਕ ਮਸੇਰਾ ਨਹੀਂ ਤੇਰੇ ਮਾਮੇ ਦਾ ਪੁੱਤਰ…ਕੀ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ?…ਆਹੋ…ਰੋਹਿਤ-। ਇਹ ਵਾਕ ਤੂੰ ਗੰਭੀਰ ਲੋਚਨਾ ਨਾਲ਼ ਕਿਹਾ, ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਮਾਮੇ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਕੋਈ ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ। ਇਨਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਰ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਦੀ ਗੱਲ ਛੋਹ ਰਹੇ ਸੀ। ਫੇਰ ਵੀ ਮੈਂ ਦੀਦਾ ਦਾਨਿਸਤਾ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ ਸਾਂ। ਪਰ ਇੱਕ ਅੰਦਰਲੇ ਖੁੰਜੇ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜ਼ਮੀਰ ਆ ਬੋਲ਼ੀ। – ਉਸ ਨੇ ਕਿਸ ਦਾ ਕੀ ਵਿਗਾੜਿਐ? ਉਹ ਤਾਂ ਅਣਜਾਣ ਬੱਚਾ ਹੈ। ਹਾਲੇ ਪੰਦਰਾਂ ਵਰਿ੍ਹਆਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਹੀ ਹੈ-। ਮੈਂ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਚੂੰ ਚੂੰ ਕੀਤੀ। – ਉਹ ਤਾਂ ਹਰ ਜਣੇ ਬਾਰੇ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਦ ਯੂਕਰੇਨ ਬੰਬ ਡਿੱਗਦੇ, ਰੂਸ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਲੀ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇੰਝ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਕਿਉਂ ਝਾਕਦੈਂ? ਜਦ ਆਪਾਂ ਗਿਆਨ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ਼ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਹੇ ਤੂੰ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਸਹਿਮਤ ਸੀ। ਹੁਣ ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਹੈ? ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਕਰਕੇ ਹੁਣ ਤਰਸ ਆ ਗਿਆ? ਗੱਲ ਤਾਂ ਉਹੀ ਹੀ ਹੈ ਹਾਲੇ ਵੀ। ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਦਾ ਮੁੰਡਾ। ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਪੁਲਸ ਭਾਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗੀ। ਮਾਂ-ਪਿਓ ਨੇ ਤਾਂ ਪਿੱਟਣਾ ਹੀ ਐ। ਪਰ ਸੱਚ ਹੈ ਸਮਾਜ ਨੇ ਪਲ ਵਾਸਤੇ ਖ਼ਬਰ ਪੜ੍ਹਣੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਤਾਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਫ਼ੋਨਾਂ ਉੱਤੇ ਨੱਸ ਨੱਸ ਕੇ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਅੱਗਲੇ ਅੱਖ ਦੇ ਪਲਕਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਨਵਾਂ ਆ ਜਾਂਦਾ। ਜਨਤਾ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ। ਰੋਹਿਤ ਨੂੰ ਹਾਰ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮਿਸ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ- ਤੂੰ ਬੋਲ਼ੀ ਕਿਵੇਂ ਇਨਸਾਨ ਨਹੀਂ, ਕਿਸੇ ਕਿਤਾਬੀ ਤਜਰਬੇ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਉਫ਼! ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਬਹਿੰਸ ਕਰਨ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗਵਾਚ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਤੇਰੀ ਗੱਲ ਹਾਰ ਕੇ ਮੰਨ ਲਈ। ਬੌਧਿਕ ਚਾਲ ਖਿਆਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉੱਪਰ ਕਰ ਲਿਆ! ਇਹ ਖਿਆਲ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਦਰ ਦਿੱਤਾ! ਤੈਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਤੇਰੇ ਖਿਆਲਾਂ ਨਾਲ਼ ਰਲ਼ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਤੂੰ ਜਾਣਦੀ ਸੀ ਕਿ ਰੋਹਿਤ ਪੰਨੂ ਦਾ ਮੈਂ ਬਹੁਤਾ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ। ਮਾਮੇ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਸੀ। ਪਰ ਉਸ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਘੱਟ ਹੀ ਬੋਲ਼ਦਾ ਸੀ। ਖ਼ੈਰ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਮਨਾ ਲਿਆ। ਤੂੰ ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਗਏ। ਹਰ ਤਫ਼ਸੀਲ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ। ਵੇਰਵੇ ਸੂਟ ਕਰ ਕੇ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਫੇਰ ਦਿਨ ਚੁਣਿਆ। ਪਰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਤੂੰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਕਾਂਬਾ ਛੇੜ ਰਹੀ ਸੀ, ਕਾਲ਼ਜੇ ਨੂੰ ਧਕ ਧਕ ਕਰਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਹੀ ਰਾਤ ਡਿਨਰ ਪਾਰਟੀ ਕਰਨੀ ਸੀ…ਉਹ ਵੀ ਸਾਡੇ ਘਰ…ਜਿੱਥੇ ਲਾਸ਼ ਹੋਵੇਗੀ! * * * * * ਤੂੰ ’ਤੇ ਮੈਂ ਇੱਕੋ ਛੱਤ ਹੇਠ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਤੇਰਾ ਨਾਂ ਪ੍ਰੀਤੀ ਸ਼ਰਮਾ, ਮੇਰਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸੀਹਰਾ।ਆਪਣੀ ਸਾਂਝਦਾਰੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਤਾਂ ਤੂੰ ਜਾਣਦੀ ਹੈਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਹਿਣਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ। ਪਰ ਇੱਥੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰਨ ਬਿਨਾ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਖੌਰ੍ਹੇ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਰ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਤਾਂ ਕਈ ਜਣੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ਼ ਨਹੀਂ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ…ਨਹੀਂ ਨਸਵਾਰੀ ਰੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੁਲਕਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਰ ਕਾਲ਼ਾ, ਹਰ ਗੋਰਾ, ਚੀਨਣਾ…ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਹੋਵੇ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਾ ਬਣਾਉਂਦੈ। ਇਹ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ। ਇਸ਼ਕ ਪਹਿਲਾਂ ਹੁੰਦੈ ਵਿਆਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ। ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਉਲਟਾ ਹੈ, ਪੁੱਠੀ ਗੰਗਾ ਚੱਲਦੀ ਐ। ਇੱਥੇ ਬਾਹਰ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਪਿਆਰ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਨੇ ਅਤੇ ਉਸ ਹੀ ਨਾਲ਼ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਨੇ। ਟੱਬਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਨਹੀਂ, ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਭਰੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਸੰਗ! ਤੇਰੇ ਵਰਗੀਆਂ ਤੀਵੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਬੱਚੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਫ਼ੈਕਟਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਤਮੰਨਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਆਪ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਹੈ। ਤੀਵੀਂਆਂ ਵੀ ਬੰਦਿਆਂ ਵਾਂਗ ਸਿਖਰਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਮੈਂ ਵੀ ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਖਲੋਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਾਂ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਕਸਿਤ ਮੁਲਕ ਔਰਤ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਹੱਕ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੇਰੇ ‘ਤੇ ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਰਲ਼ਦੇ ਮਿਲਦੇ ਨੇ। ਤੇਰਾ ਵਿਆਹ ਕੋਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤੰਗ ਦਿਮਾਗ ਵਾਲੇ ਨਾਲ਼ ਜਚਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਬਾਹਰ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਨੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸੁਆਹ ਭੱਸ ਹੈ। ਪਰ ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਬਾਹਰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਮਰਦਾਂ ਵਾਸਤੇ ਗੱਲ ਹੋਰ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਅਣਗਿਣਤ ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਸੋ ਓਥੋਂ ਹੀ ਟੋਲ੍ਹਦੇ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁੰਡੇ। ਉਸ ਨਰਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਭੱਜ-ਦੌੜ ਹੈ। ਜੇ ਲੋਕ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਵਾਸਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਛੱਡ ਦੇਣ, ਫੇਰ ਨਰਕ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਫ਼ਲੈਟ ਵਿੱਚ ਹਾਲੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਓਸਟਰਲੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਰੱਖ ਕੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇਣੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ! ਇਹ ਤੇਰੀ ਕੋਈ ਆਕੜ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਲੱਗ ਰਹੀ ਐ। ਪਰ ਤੂੰ ਕਿੱਥੇ ਮੈਨੂੰ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ? ਖ਼ੈਰ ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ ਨੁਕਸ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਿਰਫ਼ ਅਜ਼ਮਾਇਸ ਖ਼ਾਤਰ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਕਈ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੱਤੇ। ਇੱਕ ਸੀ ਜਦ ਕੋਈ ਅਮਰੀਕਨ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਕਲਾਸ ਫ਼ੇਲੋ ਨੂੰ ਬੇਸਬਾਲ ਬੱਲੇ ਨਾਲ਼ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮੋਟਾ ਸੀ, ਕਲਾਸ ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਅਲੋਪ ਸੀ। ਤਾਲਬਾਂ ਦੇ ਮਕਬੂਲ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਜਦ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੁਕਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਕਾਤਲ ਪੱਥਰ ਦਿਲ ਬੇਜਜ਼ਬਾਤੀ ਸੀ ਪਰ ਦੂਜਾ ਡਰ ਨਾਲ਼ ਭਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁੱਝ ਇਕਬਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ। ਦੋਵੇਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ਪਰ ਪੁਲਸ ਤੋਂ ਕਿੱਥੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਨਿਕਲ਼ੇ? ਫ਼ੇਰ ਵੀ ਇਹ ਸਭ ਸੁਣ ਕੇ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਜ਼ਿਹਨ ਨੂੰ ਕਾਇਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ‘ਤੇ ਅਸੀਂ ਜੁਗਤ ਬਣਾ ਲਈ। ਜਿਸ ਰਾਹ ਰੋਹਿਤ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੂੰ ’ਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਵਾਸਤੇ ਤਾੜਿਆ। ਰੋਹਿਤ ਦਾ ਸਕੂਲ ਸਾਡੇ ਫ਼ਲੈਟ ਅਤੇ ਕੇਸਰਾ ਪੰਨੂ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚਾਲੇ ਸੀ। ਕੇਸਰਾ ਮੇਰਾ ਮਾਮਾ ਹੈ। ਮਾਮਾ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਪੱਕਾ ਰਸਿਕ। ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤ, ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਾਜਾ, ਰਬਾਬ ਅਤੇ ਤਬਲੇ ਨੂੰ ਸੰਚਣ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਅਸੀਂ ਉਠਾਉਣ ਲੱਗੇ ਸਾਂ। ਐਣ ਜਿੰਝ ਤੂੰ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸਾਡੀ ਗੱਡੀ ਇੱਕ ਨੀਲੀ ਰੰਗ ਦੀ ਮਿੰਨੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਛੱਤ ਉੱਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦਾ ਮੁੱਦਰਿਤ ਝੰਡਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਚਲਾ ਕੇ ਗਏ। ਹੁਣ ਰੋਹਿਤ ਦਾ ਘਰ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵੇਲਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਮਿੰਨੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਛੱਤ ਕਰਕੇ ਖ਼ਾਸ਼ੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸੀ। ਮਿੰਨੀਆਂ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਮ ਕਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਫ਼ੇਰ ਵੀ ਤੂੰ ਇਸਰਾਰ ਕੀਤੀ ਸਾਡੀ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਬਾਹਰ ਗੇੜੇ ਮਾਰਨ ਦੀ। ਉਂਝ ਤੂੰ ਗੱਡੀ ਸਕੂਲ ਦੇ ਗੇਟ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਰੱਖਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਸੀਂ ਧਿਆਨਯੋਗ ਨਾ ਹੋਈਏ। ਫ਼ੇਰ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਦੇਖ ਹੀ ਲੈਣਾ। ਇਸ ਲਈ ਜਦ ਉਹ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕiਲ਼ਆ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਰ ਰਹੇ, ਕੁੱਝ ਪੰਜ ਗੱਡੀਆਂ ਦੇ ਫ਼ਾਸਲੇ ‘ਤੇ। ਰੋਹਿਤ ਦੀ ਵਰਦੀ ਲਾਲ ਸੀ। ਉਂਝ ਜਾਕਟ ਲਾਲ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਪਤਲੂਣ ਕਬੂਤਰੀ ਮਜ਼ਰੀ ਰੰਗੀ। ਤੂੰ ’ਤੇ ਮੈਂ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਾਂ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਪਿੱਠ ਹੀ ਦਿਸਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਕੁਤਰ ਪਰਨੇ ਉਸ ਦੇ ਬਸਤੇ ਦੀ ਸ਼ੱਕਰ ਰੰਗੀ ਵੱਧਰ ਜਾਪਦੀ ਸੀ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵੱਲ ਨਿਗ੍ਹਾ ਮਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਸਾਨੂੰ ਦਿਸਣਾ ਸੀ ਕਿ ਵਰਦੀ ਦੇ ਮੂਹਰਲੇ ਪਾਸੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟਾਈਆਂ ਪਾਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਗਲ਼ੇ ਲਾਲ ਲੀੜੇ। ਪਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵੇਰਵਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹਿੱਕਾਂ ਉੱਤੇ ਬਿੱਲੇ ਸਨ। ਬਿੱਲਿਆਂ ਦੇ ਉੱਤੇ ਸਕੂਲ ਦਾ ਨਾਂ ਸੀ ਅਤੇ ਲਤੀਨੀ ਵਿੱਚ ਉਦੇਸ਼ ਵਾਕ। ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਸਕੂਲ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ। ਸਿਰਫ਼ ਜਾਕਟ ਦੀ ਛਾਤੀ ਉੱਤੇ ਸਿਊਣਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਪਰ ਕੁੱਝ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਲੋਹੇ ਬੀੜੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਕਟ ਦੀ ਤਹਿ ( ਲੱਪੇਲ) ਉੱਤੇ ਨਕਚੂੰਢੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਰ ਤੂੰ ਤਾਂ ਇੱਕ ਹੀ ਤਫ਼ਸੀਲ ਦੇਖੀ ਸੀ; ਕਿ ਵਿਚਾਰਾ ਹੋਰਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਤੁਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਤੇਰਾ ਮੁਫ਼ਾਦ ਸੀ। ਜਦ ਬਹੁਤੇ ਜਣੇ ਉਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ ਜਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਪਿੱਛੇ ਪਛੜ ਗਏ ਸਨ, ਤੂੰ ਗੱਡੀ ( ਜੋ ਤੂੰ ਚਲਾ ਰਹੀ ਸੀ) ਨੂੰ ਪੱਥ ਦੇ ਕੰਢੇ ਨਾਲ਼ ਕਰ ਲਈ। ਉਸ ਦੇ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਲੇ ਸੜਕ ਦੀ ਕਨਾਰੀ ਉੱਤੇ ਕਈ ਜਗ੍ਹਾ ਕਾਰਾਂ ਪਾਰਕ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਜਿਓਂ ਜਿਓਂ ਮਿੰਨੀ ਹੌਲ਼ੀ ਹੋਈ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਬਾਰੀ ( ਮੈਂ ਪਿੱਛੇ ਬੈਠਾ ਸੀ) ਥੱਲੇ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ। ਮਿੰਨੀ ਬ੍ਰੇਕ ਖਾ ਕੇ ਦੋ ਪਾਰਕ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਬਿਰਲ ਕੋਲ਼ ਹੱਟ ਗਈ ਅਤੇ ਰੋਹਿਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਸਾਡੇ ਵੱਲ ਝਾਕਿਆ। – ਓਏ ਰੋਹਿਤ, ਘਰ ਤੀਕਰ ਲਿਫ਼ਤ ਦਿੰਦੇ ਆ!- ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਕ ਮਾਰੀ। ਰੋਹਿਤ ਨੂੰ ਇਹ ਤਾਂ ਸਮਝ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਾਹ ਫੁੱਲਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਹ ਤੈਨੂੰ ਪੁੱਛਣ ਹੀ ਲੱਗਾ ਸੀ ਜਦ ਤੂੰ ਦਾਬੇ ਨਾਲ਼ ਕਿਹਾ – ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਦੁਕਾਨ ਚੱਲੇ…ਫ਼ੇਰ ਤੇਰੇ ਘਰ…-। ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਤਾਂ ਅੱਖ ਬਚਾ ਕੇ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ ਜਾਂ ਡਰ ਨਾਲ਼ ਭਰ ਕੇ ਸਾਜ਼ ਫੜ ਕੇ ਹੋਰ ਕਈ ਗੱਪਾਂ ਮਾਰਨੀਆਂ ਸੀ। ਰੋਹਿਤ ਨੂੰ ਇਹ ਜਵਾਬ ਸੁਣ ਕਿ ਪੱਕਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਦਾਲ ਬਹੁਤੀ ਗਲ਼ਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਾਫ਼ ਪਤਾ ਸੀ ਅਗਲੇ ਪਲ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਚੀਕੇਗਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ਼ਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ। ਅਕਸਰ ਘੁੰਮ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਹੋਰ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇਗਾ। ਹੁਣ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸੀ। ਹੁਣ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾੳਣ ਦਾ! ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਜੇਬ ਵਿੱਚੋਂ ਰੁਮਾਲ ਕੱਢ ਲਿਆ। ਇੱਕ ਰੁਮਾਲ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੇਹੋਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਿੱਲਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਸੀ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਹੋਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ। ਉਂਝ ਜੇ ਲੋੜ ਸੀ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਲੱਠ ਨਾਲ਼ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਸਕੀਮਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਕਤਲ ਉਸ ਦੀ ਭੁਆ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਤੋਂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ! ਮੈਥੋਂ! ਤੂੰ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਡਰਾਈਵਰ ਸੀ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਬੰਦੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਧੱਕੇ ਨਾਲ਼ ਮਾਰਦੇ ਨੇ। ਜ਼ਨਾਨੀ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰ ਹਥਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਜ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਘੱਟ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਹੱਥ ਮੇਰੇ ਹੀ ਕਾਲ਼ੇ ਕਰਾਉਣੇ ਸੀ! ਸੋ ਉਸ ਪਲ ਮੈਂ ਰੁਮਾਲ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਕਰ ਲਿਆ। ਤੂੰ ਗੱਡੀ ਚਲਾਈ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਵਾਸਤੇ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ਗਾਟਾ ਪਿੱਛੋਂ ਫੜਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਕਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕਦਾ। ਜਦ ਹੋਸ਼ ਆਇਆ ਉਸ ਨੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁੱਝ ਦੱਸ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਪੁਲਸ’ਚ ਜਾਣਾ ਹੀ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਲਏ…ਤੂੰ ’ਤੇ ਮੈਂ ਮੁਕਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਸੀ…ਹੁਣ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਹੀ ਪੈਣਾ ਸੀ। – ਇਹਨੂੰ ਹੇਠਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ?- ਤੂੰ ਸਵਾਲ ਰੇੜ੍ਹਿਆ ਜਦ ਉਹ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਮੂਹਰਲੀ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਭਾਰੇ ਗੁੱਡੇ ਵਾਂਗ ਢੇਰੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਤੇਰੀ ਗੱਲ ਵੀ ਸਹੀ ਸੀ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਬਾਹਰੋਂ ਅੰਦਰ ਤੱਕਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੌਰੇ ਸੁੱਤਾ ਮੁੰਡਾ ਦਿੱਸਣਾ ਸੀ ਜਾਂ ਇੱਕ ਲਾਸ਼! ਸੋ ਮੈਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਥੱਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੰਬਲ਼ ਉਸ ਉੱਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਹੋਰ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ? ਓਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਇੱਕ ਕਮੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਉਂਝ ਦੋ ਕਮੀਆਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਦ ਮੈਂ ਰੋਹਿਤ ਨੂੰ ਬੇਹੋਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਮਾਰੇ ਸਨ। ਇੰਝ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਬਟਨ ਮੂਹਰਲੀ ਕੁਰਸੀ ਦੇ ਪੈਰਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ੈ ਵੀ ਡਿੱਗੀ ਸੀ! ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਹੀ ਵੇਲੇ ਸਾਨੂੰ ਰੋਹਿਤ ਦੀ ਲੋਥ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਛੱਡ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਤੂੰ ਅੜੀ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਫ਼ਲੈਟ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ! ਮੈਂ ਓਦੋਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਪਰ ਤੂੰ ਹਰ ਵੇਲੇ ਵਾਂਗਰ ਜਿੱਤ ਗਈ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਏਨੀ ਘਮੰਡੀ ਸੀ ਕਿ ਤੂੰ ਰਾਤ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਖਾਣਾ ਪੀਣਾ ਉਸ ਹੀ ਵਕਤ ਮਿੰਨੀ ਚਲਾ ਕੇ ਲੈਣ ਚਲੇ ਗਈ। ਰੋਹਿਤ ਦਾ ਬੇਹੋਸ਼ ਜੁੱਸਾ ਗੱਡੀ ਦੀ ਡਿੱਘੀ ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਦ ਅਸੀਂ ਟੇਸਕੋ ਪਹੁੰਚੇ! ਟੇਸਕੋ ਵੜਦੇ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਡਿੱਘੀ ਵੱਲ ਜਮੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਤੂੰ ਖਿਝ ਗਈ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਪਾਰਟੀ ਵੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਤੂੰ ਰਾਤ ਦੇ ਮੀਨੋ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ! ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪਿਆ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਮਿੰਨੀ ਦੀ ਡਿੱਘੀ ਵਿੱਚ ਬੇਹੋਸ਼ ਰੋਹਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਗੱਡੀ ਦੇ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਅਨੇਕ ਗੱਡੀਆਂ ਪਾਰਕ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਖ਼ੂਬ ਜਨਤਾ ਤੁਰ ਫਿਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਡਿੱਘੀ ਨੂੰ ਖੋਲ਼੍ਹਦੇ ਦੇਖ ਲੈਣਾ ਸੀ, ਜਾਂ ਉਸ ਉੱਠ ਕੇ ਡਿੱਘੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮਾਰ ਕੇ ਰੌਲ਼ਾ ਪਾ ਦੇਣਾ ਸੀ! ਉਸ ਦੇ ਕੰਨ ਖੜਿੱਕੇ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਗਹੁ ਉਸ ਵੱਲ ਕਰ ਦੇਣਾ ਸੀ! ਪਰ ਤੂੰ ਤਾਂ ਅਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਖ਼ਰੀਦ ਖ਼ਰਾਦ ਕੀਤੀ। ਤੂੰ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਫ਼ਲੈਟ ਜਾਣ ਤੱਕ ਹਨੇਰਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਜਦ ਡਿੱਘੀ ਖੋਲ਼੍ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇੱਕ ਦਮ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਹੋਰ ਬੇਹੋਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਦਵਾਈ ਲਾ ਦਿੱਤੀ; ਫੇਰ ਉਸ ਦੇ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਬੈਗ ਟਿਕਾ ਦਿੱਤੇ। ਮੈਂ ਹਾਲੇ ਵੀ ਡਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਲਾਗੇ ਲੋਕ ਜਾਂ ਗੱਡੀਆਂ ਵਾiਲ਼ਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਲੈਣਾ, ਸੋ ਅੱਖ ਬਚਾ ਕੇ ਸਭ ਕੁੱਝ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਅਸੀਂ ਡਿੱਘੀ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਇੱਕ ਲਾਗੇ ਕਾਫ਼ੇ ਵੱਲ ਤੁਰ ਕੇ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਹਨੇਰੇ ਹੋਣ ਤੱਕ ਅਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਕਾਫ਼ੀ-ਕੂਫ਼ੀ ਪੀਤੀ। ਤੂੰ ਬੋਲ਼ੀ ਕਿ ਨੀਚਰ ਨੂੰ ਉਹ ਹੀ ਮਤਲਬ ਦਾ ਬੰਦਾ ਲਗਦੈ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹੋਵੇ। ਆਮ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਰੋਹਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੋਹਿਤ ਨਹੀਂ ਆਖ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜਦ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਾਂ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਆਦਮੀਅਤ ਪਛਾਣਦੇ ਨੇ। ਫੇਰ ਮਾਰਨਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਾਸਤੇ ਮੁੰਡਾ ਤਾਂ ਇੱਕ ਵਸਤ ਹੈ। ਇੱਕ ਚੀਜ਼। ਹੁਣ ਤੋਂ ਜਦ ਉਸ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ, ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ੈ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਹਾਲੇ ਵੀ ਉਸ ਡਿੱਘੀ ਉੱਤੇ ਸੀ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਪੀਂਦੀ ਟੀ.ਵੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ! ਯੁਕਰੇਨ ਦੀ ਜੰਗ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੋਦੀ ਬਾਰੇ! ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੀ.ਏਮ ਬਾਰੇ! ਕੋਵਿਡ ਬਾਰੇ! ਤੂੰ ਇੰਨੀ ਅਡੋਲ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੋ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਰੋਹਿਤ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਸੋਚ ਕੇ ਜਨੂਨੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸਾਂ! ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਸ਼ੈ ਹੀ ਹੈ। ਹਾਲੇ ਤਾਂ ਹਲਾਕ ਕਰਨਾ ਸੀ! ਸੜਕ ਦੇ ਚਰਾਗ ਚਾਲੂ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਜਦ ਅਸੀਂ ਘਰ ਪਰਤੇ। ਰਾਤ ਦੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਮੀਨਾ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਚਰਾਗਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਠਹਿਰ ਠਹਿਰ ਕੇ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਘੁਮਕਾਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ ਜਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥੱਲੇ ਮਿੰਨੀ ਲੰਘਦੀ। ਅਸੀਂ ਗ੍ਰੇਟ ਵੇਸਟ ਰੋਡ ਰਾਹੀਂ ਗਏ। ਆਲ਼ੇ-ਦੁਆਲ਼ੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ ਦਾ ਪਰਕਾਸ਼ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਨੂਰ ਸੁੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਿੰਨੀ ਘਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਖੜੀ। ਤੂੰ ਇੰਜਨ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤੂੰ ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ਼ ਗੱਡੀ ਪਾਰਕ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸਕੜ-ਚਰਾਗਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਮਿੰਨੀ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ। ਆਪਾਂ ਅੱਖਾਂ ਮਿਲਾਉਣ ਬਿਨਾਂ ਡਿੱਘੀ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਜਾ ਖੜ੍ਹ ਗਏ। ਤੂੰ ਚਾਬੀ ਨਾਲ਼ ਡਿੱਘੀ ਖੋਲ੍ਹੀ। ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਚਾਬੀ ਘੁੰਮਾਉਣ ਨੂੰ ਚਿਰ ਤੀਕ ਲੱਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਘੜੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਸੂਈ ਹੌਲ਼ੀ ਹੌਲ਼ੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਦ ਡਿੱਘੀ ਖੋਲ੍ਹੀ ਉਸ ਸ਼ੈ ਦੇ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਸ਼ੋਪਿੰਗ ਬੈਗ ਸਨ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਸ਼ੈ ਨੂੰ…ਜੁੱਸੇ ਨੂੰ ਝਾੜ ਮਾਰ ਕੇ ਬੈਗ ਚੁੱਕ ਲਏ; ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੈ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਕੇ ਘਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਬੂਹੇ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਈ। ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੇਰੇ ਮਗਰ ਗਈਆਂ। ਤੂੰ ਅਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਬੂਹੇ ਨਾਲ਼ ਖਲੋਈ, ਉਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲੱਗ ਪਈ; ਮੈਂ ਆਸ ਪਾਸ ਕਮਲੇ ਵਾਂਗ ਝਾਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸੜਕ ਦੇ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਝਾਕੀ ਗਿਆ। ਹਰ ਬਾਰੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਜਾਗਦੀ ਬੱਤੀ ਸੀ ਵੱਲ ਨੀਝ ਲਾ ਕੇ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸ਼ੈ ਇੱਕ ਕਲੀਨ ਉੱਤੇ ਪਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੌਖੀ ਦੇਣੀ ਲਪੇਟ ਸਕਦੇ ਸੀ। ਸੋ ਮੈਂ ਉਸ ਸ਼ੈ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਬਰਫ਼ ਵਿੱਚ ਲਾ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਲੀਨ ਵਲ਼ ਦਿੱਤਾ। ਫੇਰ ਡਿੱਘੀ ਦਾ ਢੱਖਣ ਥੱਲੇ ਕਰ ਕੇ ਤੂੰ ਤਾਂ ਸ਼ੈ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ…ਪਰ ਕਲੀਨ ਉੱਤੇ ਤੇਰੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਟਿੱਕੀ। ਸਮਾਜ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਕਲੀਨ ਘਰ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸੀ। ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਡਰ ਗਿਆ ਉਸ – ਹੈੱਲੋ- ਤੋਂ! ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਪਾਗ਼ਲਾਂ ਵਾਂਗ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਧਿਆਨ ਮੇਰਾ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿੰਝ ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ਼ ਕਲੀਨ ਬੈਰੋ’ਚ ਪਾ ਕੇ ਦਰ ਤੀਕਰ ਲੈ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਤੈਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਡਿੱਘੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਮੇਰੀ ਮੱਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਰਦ ਗਿਰਦ ਝਾਕਦਾ ਸੀ। ਕੌਣ ਸਾਨੂੰ ਦੇਖ ਰਿਹੈ? ਅਕਸਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮੈਨੂੰ – ਹਾਏ- ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਡਿੱਘੀ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਨਹੀਂ? ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਘੂਰਦੀ ਆਉਂਦੀ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਤੇਰੇ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਾ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰੇੜ੍ਹੀ’ਚ ਪਾ ਕੇ ਬੂਹੇ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ। ਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹਾਂ ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਕਲੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਦੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਰੇੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਮਕਾਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਂਦਾ। ਜਦ ਤੱਕ ਮੈਂ ਬਗੀਚੇ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਤੱਦ ਤੱਕ ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੀ। ਮੈਂ ਕਾਹਲ਼ੀ ਵਿੱਚ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਦੂਰੋ ਬਟਨ ਨਾਲ਼ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਚੈੱਕ ਕਰਨਾ ਚੇਤਾ ਭੁਲਾ ਦਿੰਦਾ। ਘਰ ਦਾ ਬੂਹਾ ਫਟਾ ਫੱਟ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ। ਸ਼ੈ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੁਲ਼੍ਹਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਹੌਲ਼ੀ ਹੌਲ਼ੀ ਸੁਰਤ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਬਾਂਹ ਆਪਣੇ ਗਾਟੇ ਉੱਤੇ ਟਿਕਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਤੂੰ ਦੂਜੀ ਬਾਂਹ ਆਪਣੀ ਗਰਦਨ ਉੱਤੇ। ਅੱਧੀ ਸੁਰਤ ਵਿੱਚ ਸੌਖੀ ਦੇਣੀ ਅਸੀਂ ਸਹਾਰਾ ਦੇ ਕੇ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਇੰਝ ਤੂੰ ’ਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਸਾਡੇ ਫ਼ਲੈਟ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ। ਫੇਰ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਸ਼ ਆਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਉਹ ਹੀ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਦਾ, – ਮੈਂ ਕਿੱਥੇ ਹਾਂ?-। ਅਸੀਂ ਉੱਪਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਫ਼ਲੈਟ ਦਾ ਬੂਹਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਲੈ ਗਏ। ਅੰਦਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਫ਼ੇ ਉੱਤੇ ਬਿੱਠਾ ਦਿੰਦੇ। ਮੇਰਾ ਜੁੰਮਾ ਹੈ ਕਿ ਥੱਲੇ ਜਾ ਕੇ ਕਲੀਨ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਕਿੱਤੇ ਲੁਕਾਉਣ। ਬਾਹਰ ਮਿੰਨੀ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਵਾਪਸ ਰੱਖ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਕਾਰਪਟ ਅੰਦਰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਨੂੰ ਤੱਕਿਆ ਹੈ। ਸੋ ਵਾਪਸ ਬਾਹਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲੀ ਦਿਮਾਗਾਂ ਨੇ ਕੈਂਚੀ ਵਾਂਗ ਜੀਭਾਂ ਚਲਾਉਂਣੀਆਂ ਨੇ। ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਲਿਆ ਕੇ ਕਿੱਤੇ ਨਾ ਕਿੱਤੇ ਛੁਪਾਉਣਾ। ਓਨਾ ਚਿਰ ਤੂੰ ਪਾਣੀ ਦਾ ਗਲਾਸ ਲੈ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ…ਨਹੀਂ, ਸ਼ੈ ਨੂੰ ਪਲਾਉਂਦੀ। ਸ਼ੈ ਤਾਂ ਹੁਣ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਚੇਤ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਕਾਜ ਕਰ ਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਦੋਹਾਂ ਕੋਲ਼ ਆ ਖੜ੍ਹਦਾ। ਹੁਣ ਤੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਗੱਡੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਚਾਕੂ ਮਾਸ ਵਿੱਚ ਘੋਪਿਆ ਹੁੰਦਾ। ਸ਼ੈ ਦਾ ਡਰ ਖਬਰੇ ਤੈਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਦਿੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਪਿੱਠ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਸੀ ਸੋ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਦੇ ਹਾਵ ਭਾਵ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਸੱਕਿਆ, ਪਰ ਮੈਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੋ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਯਾਦ ਆ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਹੋਸ਼ ਪਰਤਣ ਨਾਲ਼ ਸਮਝ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸਾਡੇ ਘਰ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮੁਖੜਾ ਭਾਵੇ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਸਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇੰਨਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤੈਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਖਿਸਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ਼ ਪੀ ਲਏ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਫ਼ਲੈਟ ਤਾਂ ਨਿੱਕੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਤਿੰਨ ਗੱਦੀ ਵਾਲੇ ਸੋਫ਼ੇ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਟੀ.ਵੀ ਉਸ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਬਿਟ ਬਿਟ ਤੱਕਦਾ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਮੇਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਸਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਇੱਕ ਪੇਟੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੱਭੇ ਪਈ ਸੀ। ਕਿਚਨ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਸੀ। ਵੈਸੇ ਬੈਠਕ ਨਾਲ਼ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਸਬਾਤ ਸੀ। ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਗੱਭੇ ਕੋਈ ਕੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਕਿਚਨ ਦਾ ਕਾਊਂਟਰ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਸ਼ੈ ਕੋਲ਼ ਕੰਧਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦੇਖਣ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਹੁੰਦੀ ਉਸ ਨੇ ਦੇਖਣਾ ਸੀ ਬਾਥਰੂਮ ਵੀ ਨਿੱਕਾ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਵਰ ਕੋਠੜੀ ਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਇੱਕ ਖਾਬਗਾਹ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਡਾਈਨਿੰਗ ਕਮਰਾ ਜਿਸ ਦੇ ਦਸਤਰਖਾਨ ਉੱਤੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਵਾਜੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਵੀ ਕਈ ਸਾਜ਼ ਖਲੋਤੇ ਸਨ। ਉਹ ਇੰਨਾ ਕੁੱਝ ਕਿੰਝ ਜਾਣ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਜਿਓਂ ਇਹ ਤਾਂ ਅੱਖ ਦਾ ਝਲਕਾਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਾਪਰਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਤੇਰਾ ਮੁਖ ਹੀ ਦਿਸਦਾ ਸੀ। ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਪੀਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ। ਫੇਰ ਵੀ ਡਰ ਜਾਂ ਨਾ ਡਰ ਉਸ ਨੇ ਪਾਣੀ ਤਾਂ ਤੈਥੋਂ ਪੀ ਲਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਇੱਕ ਦਮ ਹੋਸ਼ ਹਵਾਸ ਸੰਭਲ਼ਣ ਸਾਰ, ਉਸ ਨੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਖ਼ਤਰਾ ਭਾਂਪਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਮੁਖ ਸੰਧੂਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਮ ਸੰਘ ਪਾੜਨ ਲੱਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਪਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦਾ ਚੇਤਾ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਪਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ ਅਡੋਲ ਸੀ, ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ। ਪਰ ਹੁਣ ਤੇਰੇ ਮੁਖ ਉੱਤੇ ਝੱਖੜ ਝਾਂਸਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਤੂੰ ਵੱਟ ਕੇ ਚਪੇੜ ਮਾਰੀ। ਸਾਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਨਾ, ਕਿ ਗੁਆਂਢ ਨੂੰ ਨਾ ਸੁਣ ਜਾਵੇ! ਹੁਣ ਮੁੰਡਾ ਬੁਸਬੁਸਾ ਬੁੜਬੁੜ ਕਰ ਰਿਹਾ। ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਤਿੱਖੀ ਅਵਾਜ਼’ਚ ਖਰੀ ਖੋਟੀ – ਉੱਠ!- ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਪਤਾ ਤੂੰ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏਂ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਸਬੀਲ ਕੀ ਹੈ। ਤੂੰ ਉਸ ਦਾ ਅੰਤ ਬੇਲਹੂ ਵਾਲਾ ਭਾਲਦੀ ਏਂ। ਤੇਰੀ ਸਕੀਮ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਗਰਦਨ ਮਰੋੜ ਕੇ ਮਾਰਿਆ ਜਾਵੇ। ਪਰ ਇਹ ਕੰਮ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਤਦਬੀਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ਼ ਮੇਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਕਿਸ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ ਦੀ! ਡਾਈਨਿੰਗ ਰੂਮ ਏਸ ਵੇਲ਼ੇ ਵਾਜਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਭਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸਰੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੈ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਵਾਇਲਿਨ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਚੇਲੋ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਤੂੰਬੀ ਕਰ ਸਕਦੀ…ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਵੀ। ਹੁਣ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰ ( ਭਾਵੇਂ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਵਾਜੇ ਲਗਦੇ ਨਹੀਂ ਹੈ) ਬੈਠਕ ਵਿੱਚੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣ। ਸੋ ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਡਾਈਨਿੰਗ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਜਾਂਦਾ। ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੌਣ ਸਿੱਧੂ ਮੂਸਾਵਾਲ਼ਾ ਜਾਂ ਗੁਰਦਾਸ ਮਾਨ ਹੈ ਜਾਂ ਕੌਣ ਫ਼ਰੇਡੀ ਮਰਕਰੀ ਜਾਂ ਜੇਜ਼ੀ ਹੈ, ਤੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਰਵਾਹ। ਇੰਝ ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਬੀਨ ਵਾਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸੁਆਹ ਪਤਾ। ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੀ ਵਸੀਅਤ ਵਜ੍ਹਾ ਤੈਨੂੰ ਵਾਜਿਆਂ ਦਾ ਹਿਬਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੋ ਇਹ ਵੀ ਤੇਰੀ ਜੁਗਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਰੋਹਿਤ…ਮਾਫ਼ ਕਰਨਾ…ਸ਼ੈ ਦਾ ਬਾਪੂ ਤਾਂ ਭਾਰਤੀ ਵਾਜਿਆਂ ਨੂੰ, ਦਰਅਸਲ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਸ਼ੈ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਸ਼ੈ ਨੂੰ ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣਾ ਇੱਕ ਵਿਅੰਗਮਈ ਸੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵੱਲ! ਅੱਜ ਮਾਮੇ ਨੇ ਆ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਸੰਦ ਦੇ ਵਾਜੇ ਡਾਈਨਿਗ ਰੂਮ ਵਿੱਚੋਂ ਮੱਲਣੇ ਸੀ! ਸੋ ਮੈਂ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਵੜ ਗਿਆ। ਕਮਰਾ ਭੁੰਜੇ ਤੋਂ ਛੱਤ ਤੀਕਰ ਵਾਜਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਅਤੇ ਸੰਘਣਾ ਸੀ। ਤਿਲ਼ ਧਰਨ ਨੂੰ ਥਾਂ ਨਾ ਸੀ। ਪੱਛਮ ਦੇ ਮੁਲਕਾਂ ਤੋਂ ਚੇਲੋ, ਵਾਇਲਿਨ, ਤੁਰ੍ਹੀ, ਤ੍ਰਾਂਬੌਣ ਬਗੈਰਾ ਬਗੈਰਾ। ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਤੁੰਬੀਆਂ, ਢੋਲ, ਰਬਾਬ, ਸਰੰਗੀਆਂ, ਛਿੱਕੇ, ਕਾਟੋਆਂ, ਇਕ ਤਾਰੇ, ਚਿਮਟੇ ਬਗੈਰਾ ਬਗੈਰਾ ਸਨ। ਹੋਰ ਕੁੱਝ ਵਾਸਤੇ ਥਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ! ਇੱਕ ਖੂੰਜੇ ਵਿੱਚ ਰਬਾਬ ਖਲੋਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਮੋਟੇ ਵਾਇਲਿਨ ਅਤੇ ਚੇਲੋ ਦਾ ਮੇਲ਼ ਜਾਪਦਾ ਸੀ।ਉਸ ਦਾ ਢਿੱਡ ਜਾਂ ਸਵਰ-ਖਾਨਾ ਡੱਬ-ਖਵੱਬੇ ਰੰਗ ਦਾ ਸੀ; ਉਸ ਦਾ ਮੂਹਰਲਾ ਪਾਸਾ ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਚਮੜੀ ਨਾਲ਼ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਉੱਨ੍ਹੀ ਜਾਂ ਇੱਕੀ ਤਾਰਾਂ ਤਣੀਆਂ ਸਨ। ਸ਼ਾਹ ਰਬਾਬ ਲਗਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਢੋਲ ਦੇ ਟੱਟੂ (ਪੁਲ) ਵੱਲੋਂ ਗੋਸ਼ੀ ਤੀਕਰ ਦਸਤਾ ਜਾਂ ਧੌਣ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਪੰਜ ਪਰਦੇ ਸਨ। ਜੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਵਕਤ ਹੁੰਦਾ ਗਿਣ ਕੇ ਦੇਖ ਲੈਣਾ ਸੀ ਕਿ ਤੇਰ੍ਹਾਂ ਜਾਂ ਚੋਦਾਂ ਗੋਸ਼ੀਆਂ ਸਨ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ। ਉਸ ਦੇ ਮੂਹਰਲੇ ਪਾਸੇ ਸੋਹਣਾ ਨਮੂਨਾ ਸੀ। ਪਰ ਇੰਨੀ ਕਾਹਲ਼ੀ ‘ਚ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਡਿੱਠਾ ਹੈ? ਉਸ ਰਬਾਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਜਾਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਹੋ ਸਕਦੈ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਰਬਾਬ ਨੇ ਬਾਰ ਬਾਰ ਇੱਕ ਤਾਰ ਉੱਤੇ ਟੇਰ ਚਲਾਈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੌਣ ਤੋਂ ਉਹ ਹੀ ਤਾਰ ਲਾਹ ਕੇ ਅਰਪਾਈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਕੁੱਝ ਕਰਕੇ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਉਸ ਵੱਲ ਉਸ ਖਿਣ ਵਿੱਚ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਮੈਂ ਨਾਲੋਂ ਨਾਲ਼ ਡਿੱਠੀ ਸੀ। ਸੋ ਮੈਂ ਉਸ ਵੱਲ ਵੱਧ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੱਦਦ ਕਰ ਕੇ ਵਾਜੇ ਤੋਂ ਤਾਰ ਲਾਹ ਫੜ ਲਈ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਤਾਰ ਵੱਲ ਝਾਕਿਆ। ਅੰਤ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸੰਦ। ਰਬਾਬ ਦਾ ਬੇਨੈਣ ਨਕਸ਼ ਰੁਖ਼ ਮੇਰੇ ਬੇਚੈਨ ਮੁਖ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਾਲ਼ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ਜਿੰਝ ਮੈਂ ਖਿਆਲ ਦੀ ਖੋਤੀ ਉੱਤੇ ਖਲੋਇਆ ਸੀ। ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਰਬਾਬ ਵੱਲ ਜਮੀਆਂ ਸਨ, ਫੇਰ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਵੱਲ ਜਿੱਥੇ ਮੌਤ ਦਾ ਔਜ਼ਾਰ ਸੀ। ਰਬਾਬ ਨੂੰ ਉਸ ਹੀ ਵੇਲ਼ੇ ਸ਼ੱਕ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਤਿਰੜ ਫਿਰੜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ! ਹੋ ਸਕਦਾ ਜਦ ਤੂੰ ਬਾਅਦ ਉਸ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਗਈ ਤੈਨੂੰ ਜੋ ਬੀਤਿਆ ਉਸ ਨੇ ਇੰਝ ਹੀ ਵਖਾਣਿਆ ਹੈ? ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਕੜਾ ਕਰ ਕੇ ਸਿਰੜ ਹੋ ਗਿਆ। ਖਬਰੇ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖ ਕੇ ਸ਼ਰਮ ਆਈ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀ ਤਾਰ ਲੈ ਕੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਕਸੂਰਵਾਰ ਹੋਏ। ਜੇ ਸੱਚ ਕਵ੍ਹਾਂ, ਤੈਥੋਂ ਹੀ ਡਰਦਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਰਬਾਬ ਪੱਕਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਵੀ ਮੇਰੇ ਮਗਰ ਬਾਹਰ ਆ ਗਿਆ, ਸਾਡੇ ਨਿੱਕੇ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਜਿਵੇਂ ਸੱਪ ਇੱਕ ਸਪਾਧੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕੀਲ ਕੇ ਖਲੋਇਆ ਹੁੰਦਾ, ਸ਼ੈ ਤੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹਾਲੇ ਵੀ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ। ਡਰਦਾ, ਕੰਬਦਾ। ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ‘ਹੱਦ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਸਹਾਰ ਸਕਦਾ ਸਾਂ! ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਇਸ ਗੰਦੇ ਫੇੜ ਨੂੰ ਫਟਾ ਫਟ ਕਰਾਂ! ਸ਼ੈ ਪੇਟੀ ਨੇੜੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ…ਸ਼ੈ…ਨਹੀਂ! ਰੋਹਿਤ! ਨਹੀਂ ਸ਼ੈ ਹੀ ਸੱਦਣਾ। ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇਈਦਾ! ਜਦ ਵੀ ਕਾਤਲ ਕਿਸੇ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਰੂਪਤਾ ਦਿੰਦਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਲੇਬਲ ਹੀ ਦਿੰਦਾ, ਭਾਵੇਂ ਚੀਜ਼, ਭਾਵੇਂ ਜਾਤ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦਾ ਨਾਂ। ਇੰਝ ਜਾਨ ਲੈਣ ਸੌਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਕਿਉੁਂਕਿ ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਸਗੋਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ੈ ਨੂੰ, ਜਿੰਝ ਕੋਈ ਕੀੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੀ ਤੇਰਾ ਤਰਕ। ਜੋ ਵੀ, ਹੁਣ ਤਾਂ ਸ਼ੈ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਸਮਝ ਲੱਗ ਪਈ ਕਿ ਉਹ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਉਂਝ ਹੀ ਝਾਕਦਾ ਸੀ। ਐਣ ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਹੋਸ਼ ਹੋਇਆ ਕਮਰੇ ਦੇ ਗੱਭੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ਪੇਟੀ ਦੇ ਲਾਗੇ, ਤੇਰੀਆਂ ਲਾਲਚੀ ਲੋਇਣ ਦੇ ਅੱਗੇ, ਤੇਰੇ ਅੰਨਦ ਵਾਸਤੇ! ਤੇਰੇ ਤਜਰਬੇ ਵਾਸਤੇ! ਪਰ ਤੂੰ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਗਾਟਾ ਨੂੰ ਘੁੱਟਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ! ਉਹ ਕੰਮ ਮੇਰਾ ਹੀ ਸੀ! ਮੇਰਾ! ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਮੇਰਾ ਜੀ ਕਰਦਾ ਸੀ ਤੇਰੀ ਘੰਡੀ ਨੂੰ ਮਰੋੜਨ ਨੂੰ! ਪਰ ਤੇਰੇ ਜਾਦੂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ! ਫੇਰ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਰਾਜ਼ੀ ਸਾਂ, ਤੂੰ ਉਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਗੁੱਟ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣੀ ਫੜ ਲਏ! ਕਲਾਈਆਂ ਕੱਸ ਕੇ ਫੜੀਆਂ ਸੀ। ਤੀਵੀਂ ਹੋਣ ਨਾਲ਼ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪਿਆ…ਤੇਰੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਜ਼ੋਰ ਸੀ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਤੂੰ ਪੱਕੇ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲ਼ੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਣੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤੂੰ ਕਲਾਈਆਂ ਆਪਣੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ਼ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲਈਆਂ। ਮੁੰਡਾ ਤਾਂ ਰੋਣ ਲੱਗਾ ਸੀ। ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਤੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਮੱਚਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਬਾਰ ਰਬਾਬ ਵੱਲ ਝਾਕਿਆਂ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਾਰ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੈ ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਮਾਰਦਾ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਮੇਰਾ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਦੇਖ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਉਧਾਲ਼ਾ ਯਾਦ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਚੀਕਦੇ ਪੁਕਾਰਦੇ ਨੇ ਮੇਰੀ ਮੱਦਦ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਮੈਥੋਂ ਨਹੀਂ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਜਰ ਸੱਕਿਆ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਕਦਮ ਤੁਹਾਡੇ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਲਾਗੇ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਤਾਰ ਨਾਲ਼ ਗਲ਼ਾ ਘੁੱਟ ਦਿੱਤਾ; ਜ਼ੋਰ ਦੇਣੀ ਸ਼ਾਹ ਰਗ ਨੂੰ ਨੱਪਿਆ। ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਦੋਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਿੜ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹੱਕਾ ਬੱਕਾ, ਡਰ ਨਾਲ਼ ਉਸ ਦਾ ਮੁਖ ਭਰਿਆ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮੁਖੜੇ ਉੱਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ, ਉਸਦੇ ਮਸੇਰੇ, ਨੇ ਇੰਝ ਕੀਤਾ…ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ! ਉਸ ਹੀ ਪਲ ਤੇਰੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਇੱਝ ਹੀ ਤਰੰਗ ਸੀ: ਜਿਨਸੀ ਰਿਹਾਈ! ਉਸ ਦੇ ਤ੍ਰਾਸ ਦੇਖ ਕੇ ਤੂੰ ਤਾਂ ਹਰਸ਼ ਲੈ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਿਓਂ ਉਹ ਖ਼ੌਫ ਨਾਲ਼ ਭਰੇ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਨਾਲ਼ ਲੁੜ੍ਹਕ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤੂੰ ਉਸ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਵੇਖ ਕੇ ਰਸ ਲੈ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਦ ਢੇਰ ਹੋ ਗਿਆ ਮੈਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਪਸੀਨਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਨਾਲ਼ੋਂ ਨਾਲ਼ ਸਾਡੇ ਵੱਲ ਅਤੇ ਉਸ…ਸ਼ੈ ਵੱਲ…ਰਬਾਬ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਪਸੀਨਾ ਸ਼ਰਮ ਦਾ ਸੀ, ਕਤਲ ਕਰਨ ਦੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਅੰਜਾਮ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਜਦੋਜਹਦ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਸੀ। ਪਰ ਤੇਰਾ ਮੁੜ੍ਹਕਾ ਤਾਂ ਹੋਰ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ ਦਾ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਸੰਭੋਗ ਬਾਅਦ ਸਾਹ ਲੈ ਰਹੀ ਸੀ! ਉਸ ਦੇ ਡਿਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬੁਲ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਲਾਤਕਾਰ ਵੀ ਕੀਤਾ! ਅਜਾਈਂ ਚੁੰਮੀ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਲਾਈ! ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਜਾਦੂ ਦੇ ਜਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਦਾ ਕੀਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ! ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਉਪੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਰਬਾਬ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਤਾਰ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਦੂਜਿਆਂ ਵਾਜ਼ਿਆਂ ਕੋਲ਼ ਚੱਲੇ ਗਿਆ, ਜਾਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਤਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਸਿਉਦਾ। ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਝਾਕਦੇ। ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਲੇ ਸ਼ੈ ਹੀ ਪਈ ਹੈ, ਜੋ ਪਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ ਸੀ, ਮੇਰਾ ਮਸੇਰਾ! ਰੋਹਿਤ! ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਪਾਸੇ ਹੀ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਾਦਾ ਕਜ਼ੀਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ। ਉਸ ਦੇ ਪੈਰ ਤੇਰੇ ਲਾਗੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸੀਸ ਮੇਰੇ ਪਾਸੇ। ਮੈਂ ਬਾਹਾਂ ਫੜ ਲਈਆਂ, ਤੂੰ ਲੱਤਾਂ। ਘੜੀਸ ਕੇ ਪੇਟੀ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਗਏ। ਸਾਡੀ ਸਬੀਲ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਸ਼ੈ ਨੂੰ ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦੇਣਾ…ਤੁੰਨ ਦੇਣਾ, ਰਿਗਰ ਮੋਰਟਿਸ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ। ਮਤਲਬ ਜਦ ਸਰੀਰ ਜਮ ਜਾਂਦਾ, ਮੌਤ ਕਰਕੇ ਬੇਲਚਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਫੇਰ ਪੇਟੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਫੁਲਕਾਰੀ ਵਿਛਾਉਣੀ ਸੀ ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਮੇਜ਼ ਪੋਸ਼ ਟਿਕਾ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਸਾਡੀ ਸਬੀਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ…ਤੇਰੀ! ਪਰ ਫੇੜ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹੋ ਹੁਣ ਭੋਗਣਾ, ਭੋਗਣਾ ਹੀ ਸੀ। ਸਾਨੂੰ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਕਾਰ ਵਜ੍ਹਾ ਅਸੀਂ ਰੰਗ ਮਾਣਨਾ। ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਕੰਬਦਾ ਕੰਬਦਾ ਡਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਲੱਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਝੰਜੋੜ ਹੋ ਕੇ ਨੱਚ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਕਾਬੂ ਕਰਨੀ ਪਈ। ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਆ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਫੜ ਹੋ ਜਾਣਾ! ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਗ਼ਲ਼ਤ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਕੇ ਸਬੰਧੀ ਨੂੰ! ਮਾਰਨਾ ਹਰਾਮ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ‘ਤੇ ਜਾਨਵਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਿਣਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਮਾਰਦੇ ਨੇ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਢਿੱਡ ਭਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਭੁੱਖ ਥਿਆਹ ਕਰਕੇ। ਉਂਞ ਕਦੀ ਕਦੀ ਬਾਘ ਬਿੱਲੇ ਸ਼ੌਕ ਲਈ ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਨੂੰ ਮਾਰ ਸੁੱਟਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਬੰਦਾ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨੋਂ ਹਟਦਾ ਨਹੀਂ! ਪਰ ਨੀਚਰ ਨੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗਾਨੀ ਵਿੱਚ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਲ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਲਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਰ ਲੈਂਦੇ ਨੇ; ਪਿਆਰ, ਧਰਮ, ਕੰਮ, ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਸੋ ਅਖੀਰ ਬਾਰੇ ਸੋੋਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਅੰਤ ਅਉਧ ਜਿਊਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਅਗਲੀ ਹਯਾਤੀ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ। ਕੁੱਝ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੀ ਦਨੀਆ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਠੀਕ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸ਼ਾਰਥਕ ਹੈ। ਇਹ ਤੇਰੇ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਅਸੂਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਹ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਸੀ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈਣ ਦੀ। ਪਰ ਇਸ ਵੇਲ਼ੇ ਇਹ ਅਸੂਲ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚੋਂ ਨੱਸ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਉਹ ਗਰਬ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੈਣ ਇਹ ਕਰਮ ਕੀਤਾ, ਤੇਰੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਸੀ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ। ਮੈਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਮੇਜ਼ ਪੋਸ ਉੱਪਰ ਵਿਛਾਇਆ ਸੀ। ਫੇਰ ਤੂੰ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣੀ ਬਾਘੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ; ਕਮਲ਼ੀਆਂ ਕਿਲਕਾਰੀਆਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੋਂ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਆ ਨਿਕਲ਼ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਆਹੋ ਤੇਰੀ ਸਬੀਲ ਹੈ ਅਤੇ ਤੂੰ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਈ। ਸ਼ੁਦੈਣ ਜਾਪ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਗੱਬਰ ਸਿੰਘ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਗੋਲ਼ੀ ਮਾਰਨ ਬਾਅਦ ਹੱਸ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਸੂਰ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਲੱਗੇ। ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਪੂਰਾ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਦੇਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਕਤਲ ਕਰ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲ਼ਨਾ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਸੂਰ ਦੀ ਸੂੰਹ ਨਾ ਮਿਲੇ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਦੌੜਣਾ ਹੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸਾਂ ਜਾਂ ਸਬੂਤ ਨੂੰ ਦੂਰ ਖਿਸਕਾਉਣਾ। ਸਾਡਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ! ਸਾਨੂੰ ਜਿੰਝ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਤਰਦੀ ਮੀਨ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਉੱਘ ਸੁੱਘ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀ, ਉਸ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਦੋਸ਼ ਤੋਂ ਦੂਰ, ਸੂੰਹ ਛੱਡਣ ਬਿਨਾ, ਤਿੱਤਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਤੇਰੀ ਤਾਂ ਚਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਲੁਕੋ ਕੇ ਸਚਾਈ ਵਿੱਚ ਧੂਮ ਧਾਮ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ। ਕਸੂਰ ਤਾਂ ਪਤਾ ਹੀ ਲੱਗਣਾ ਹੀ ਹੈ! ਤੇਰੇ ਜਿੰਨਾ ਮੈਂ ਵੀ ਕਸੂਰਵਾਰ ਹੈ। ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਲਸ ਵਰਗੀ ਪੋਲੀਸ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇੱਥੇ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਹੱਥ ਗਰਮ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਬਚ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਇੱਥੇ ਤਾਂ ਇਖਲਾਕੀ ਪੁਲੀਸ ਹੈ…ਫ਼ੇਰ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ਼ੋਂ ਤਾਂ ਸਾਫ਼ ਦਿਲ ਹਨ। ਤੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਗ਼ਲ਼ਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਧਰ ਵਾਲ਼ੀ ਪੁਲਸ ਵੀ ਕਸੂਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਭਾਵ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਮੁਖ ਉੱਤੇ ਪੜ੍ਹ ਲਏ ਸਨ ਫੇਰ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਿੱਠੀ ਗੁਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ਼ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਸਬਾਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਈ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਪੇਟੀ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਤੂੰ ਜਿਵੇਂ ਖਿਚੜੀ ਪਕਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤ ਸੀ, ਓਨੀ ਹੀ ਠਰੰਮ੍ਹੇ ਨਾਲ਼ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਇੰਝ ਤੈਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮੈਂ ਵੀ ਠੰਢਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਵਾਸਤੇ ਜੋ ਉਸ ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ ਸੀ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ। * * * * * ਤੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਵਰ ਲਿਆ, ਫ਼ੇਰ ਮੈਂ। ਆਮ ਦੋਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਲੈਂਦੇ ਪਰ ਅੱਜ ਨਹੀਂ ਇੰਝ ਹੋਇਆ। ਸ਼ਾਵਰ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਖਾਣਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਸਾਰਾ ਤੜਕੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਤੈਨੂੰ ਖਿਝ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਜੇ ਤੇਰਿਆਂ ਲੀੜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੜਕਾ, ਹਲਦੀ, ਲਸਣ ਜਾਂ ਅਧਰਕ ਦਾ ਮੁਸ਼ਕ ਆਵੇ। ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਵਾਂਗਰ ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਖਾਣੇ ਦਾ ਮੁਸ਼ਕ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਨਾ ਕੇ ਮਹਿਕ। ਜੁੱਸੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬੋ ਆਉਂਦੀ ਨਾਸਾਂ ਉੱਤੇ ਝਈ ਮਾਰਦੀ ਸੀ। ਜਿੰਝ ਗੋਰੇ ਜਾਪਦੇ ਸਨ। ਓਵੇਂ ਤੂੰ ਵੀ। ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਖਾਣਾ ਓਵਨ-ਤੰਦੂਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਵਰ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਟਾਰਟਰ ਜਾਂ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭੁੱਖ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਏਂਟਰੇ ਸ਼ਾਵਰ ਬਾਅਦ ਪੁਕਾਏ ਸੀ। ਜਦ ਮੈਂ ਥੱਲੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤੂੰ ਤਾਂ ਸਜੀ ਹੋਈ ਸਬਾਤ ਵਿੱਚ ਖਲੋਤੀ ਸੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ। ਕੁੱਝ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੈਂਡਵਿਚ ਅਤੇ ਸਮੋਸੇ ਪਕੌੜੇ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ। ਮੈਂ ਵੀ ਤੇਰੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਵਾਸਤੇ ਕਤਲ ਮਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਖੂੰਜੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਣਾ ਇੰਝ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਪੇਟੀ ਉੱਤੇ ਅਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਟਿਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਖਾਣਾ ਅੱਧਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੀ, ਅੱਧਾ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ, ਪਰ ਤੇਰੇ ਲੀੜੇ ਤਾਂ ਮਗਰਬੀ ਰੂਪ ਵਾਲ਼ੇ ਸਨ। ਤੂੰ ਘਿਉਕਪੂਰੀ ਕਮੀਜ਼ ਪਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਅਲਸੀ-ਫੁਲਾ ਰੰਗ ਜੀਨ। ਵਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਨ, ਪੱਛਮੀ ਢੰਗ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਇਤਰ ਦੀ ਵਾਸ਼ਨਾ ਮੇਰੇ ਨਾਸਾਂ ਵੱਲ ਬੁੱਲਾ ਘੱਲਦੀ ਸੀ। ਉਂਝ ਮੈਂ ਵੀ ਤੇਰੇ ਵਾਂਗਰ ਹੁਣ ਸਧਾਰਨ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਜਿਹੜੀ ਜਾਕਟ ਜਦ ਉਸ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਇੱਕ ਪੈਗ ਉੱਤੇ ਟੰਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਪਰਾਹੁਣਿਆਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਟੰਗਣੇ ਸੀ। ਖਾਣਾ ਪੀਣਾ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਪੇਟੀ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਸੀ। ਡਾਈਨਿਗ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਇੰਨੇ ਵਾਜ਼ੇ ਸਨ ਕਿ ਤਿਲ਼ ਧਰਨ ਨੂੰ ਥਾਂ ਨਾ ਸੀ। ਪੇਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਡਾਈਨਿੰਗ ਮੇਜ਼ ਵਾਂਗ ਸਜਾ ਦਿੱਤਾ। ਪੰਜ ਤੋਂ ਸੱਤ ਜਣਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਵਥੇਰਾ ਸੀ। ਸਾਥੋਂ ਛੁੱਟ ਪੰਜ ਮਹਿਮਾਨ ਹੋਣੇ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਾਲ਼ਾ ਸਾਡਾ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸੁਕਰਾਤ ਸੂਰੀ। ਫੇਰ…ਮੇਰਾ ਮਾਮ ਕੇਸਰਾ ਪੰਨੂ ਜਿਸ ਦੇ ਬੇਟੇ ਨੂੰ…ਨਹੀਂ!…ਇੰਝ ਨਾ ਸੋਚ! ਸ਼ੈ ਸੀ, ਸ਼ੈ ਹੈ, ਹੋਰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ! ਮੇਰਾ ਜ਼ਿਹਨ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਝੱਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਤੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਮੇਰੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੋਂ ਪੜ੍ਹ ਲਈ। ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਖਬਰੇ ਪਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਕਿਹਾ – ਜਾਹ ਕੇ ਮਿੰਨੀ ਨੂੰ ਫੇਰ ਚੈੱਕ ਕਰ-। – ਮੈਂ ਤਾਂ ਚੈੱਕ ਕਰ ਹੱਟਿਆ- ਮੈਂ ਕਰੋਪ ਨਾਲ਼ ਉੱਤਰ ਤੇਰੇ ਵੱਲ ਸੁੱਟਿਆ।- ਤਾਂ ਵੀ ਜਾ ਕੇ ਦੇਖ ‘ਲਾ। ਐਵੀਂ ਖਾਹ ਮਖਾਹ ਖਿਝਦਾ। ਤੈਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਤੱਸਲੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਕਮ ਔਨ, ਰੀਲੈਕਸ!-। ਸੋ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਥੱਲੇ ਜਾਂਦਾ। ਜਦ ਬਾਹਰ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਰੀਲੈਕਸ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਤਾਂ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣੀ ਠਾਹ ਠਾਹ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਬਜ਼ ਦੀ ਚਾਲ ਤਾਂ ਤੇਜ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਜੇ ਤੂੰ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹੇਠਾਂ ਭੇਜਿਆ ਸੀ ਉਸ ਦਾ ਉਲਟ ਹੋ ਗਿਆ। ਨਜ਼ਰਾਂ ਸੜਕ ਵੱਲ ਵਿੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਸਨ, ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਮੇਰੇ ਕੰਨੀ ਪੈਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਲੂੰ ਕੰਡੇ ਖਲੋਏ ਸਨ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਬੇਚੈਨ ਡੁੰਨ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਬਾਰ ਬਾਰ ਕੇਵਲ ਕਤਲ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਉੱਪਰ ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਫ਼ਲੇਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਅਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਯੂਰਪੀ ਕਲਾਸਿਕੀ ਸੰਗੀਤ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਨਰਮ ਨਰਮ ਮੌਜਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਬਾਰੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਨੇ ਸੁਰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਦਬਾਈ ਹੀ ਸੀ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਫ਼ਿਕਰ ਸੀ ਕਿ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਚੇਤਾ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂ ਮੇਰੀ ਰਵਸ਼ ਕਰਕੇ ਹੀ ਤੂੰ ਵੀ ਪੈਰਾਨਾਇਡ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਜੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਗਲਾਸ ਹੁੰਦਾ ਮਂੈ ਤਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਘੁੱਟ ਪੀ ਲੈਣੀ ਸੀ ਜਾਂ ਸਿਗਰਟ ਦਾ ਕਸ਼ ਲੈ ਲੈਣਾ ਸੀ। ਉਹ ਕੌਣ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਮੈਨੂੰ – ਹਾਈ- ਵਿੱਚ ਸਲਾਮ ਕੀਤਾ ਸੀ? ਉਸ ਨੇ ਸੜ ਕੁੱਝ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਜੇ ਦੇਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੁਣ ਤੀਕਰ ਤਾਂ ਪੁਲਸ ਨੇ ਆ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਤੂੰ ਸਹੀਂ ਹੈਂ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਬਾਵਲਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਤਨ ਦੇ ਕੰਮ ਵਾਸਤੇ ਹੀਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਂ ਮਿੰਨੀ ਵੱਲ ਵੱਧਿਆ। ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆ ਰਹੀ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਬਾਰੀਆਂ ਵੱਲ ਝਾਕਿਆ ਅਤੇ ਤੈਨੂੰ ਹੀ ਉਸ ਤਾਕੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਲ਼ਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਤੇਰਾ ਛਾਇਆ ਚਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਜਾਪਿਆ। ਹੁਣ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਸੜਲ ਉੱਤੇ ਤੁਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਸਨ। ਜਿਸ ਦੇ ਵੀ ਮੁਖ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ – ਹੈੱਲੋ – ਕੀਤੀ ਜਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਇਸ ਨੇ ਸਾਨੁੰ ਟੇਸਕੋ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂ ਸਾਡੀ ਡਿੱਘੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸ਼ੈ ਨੂੰ! ਰੋਹਿਤ ਨੂੰ! ਕੀ ਉਸ ਚਿਹਰੇ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਕਲੀਨ ਫੜ੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਡਿੱਠਾ? ਜਾਂ ਇਸ ਰੁਖ਼ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਓਸਟਰਲੀ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਡਿੱਘੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦੇ ਨੂੰ ਜਾਂ ਸਮਾਨ ਸੁੱਟਦਿਆਂ ਨੂੰ ਤੱਕਿਆ? ਜਾਂ ਆ ਸੂਰਤ ਉਸ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਨੁੰ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਮਿੰਨੀ ਵੱਲ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਨੂੰ ਸੁੱਣਿਆ? ਕੀ ਪਤਾ, ਮੈਨੂੰ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਤੁਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਦਿਸੇ, ਸਾਰੇ ਸਾਡੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਗਵਾਹ ਲੱਗੇ। ਵੈਸੇ ਚਾਰ ਪੰਜ ਲੋਕ ਹੀ ਸੜਲ ਉੱਤੇ ਤੁਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਸੀ ਪਰ ਮੇਰੇ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਸੈਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਮਕਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਆਂ ਵੱਲ ਵੀ ਮੇਰੀਆਂ ਗੁਨਾਹੀ ਅੱਖਾਂ ਗਈਆਂ, ਹਰ ਖਿੜਕੀ ਨੂੰ ਸਾਖੀ ਵਾਸਤੇ ਪੜਚੋਲਦੀਆਂ। ਇਹ ਨਾ ਹੋਵੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਦਿਆਂ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਗਵਾਹ ਹੋਵੇ ਜੋ ਸਾਡੀ ਕੀਤੀ ਭੁੱਲ ਦੀ ਜੜ ਨੂੰ ਨੰਗੀ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਇੱਕ ਦੋ ਛਿਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਂ, ਨਾ ਵਿੱਚ ਨਾ ‘ਚ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ਼ ਹਿਲਾਇਆ ਜਦ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ। ਮਿੰਨੀ ਕੋਲ਼ ਪੁੱਜ ਕੇ ਫਰੋਲ਼ਾ ਫਰੋਲ਼ੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਮੂਹਰਲੀ ਕੁਰਸੀ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ, ਫੇਰ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸ਼ੈ ਪਹਿਲਾਂ ਬੈਠੀ ਸੀ। ਹਰ ਗੁੱਠ, ਹਰ ਨੁੱਕਰ। ਐਤਕੀਂ ਚੱਜ ਦੇਣੀ ਦੇਖਿਆ। ਹੋ ਸਕਦੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ੈ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਉੱਪਰ ਖਾਣ ਪੀਣ ਥੱਲੇ ਪੇਟੀ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਸਦੀਵੀ ਨੀਂਦ ਸੌ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਦ ਪੈਰਖਾਨਿਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਲਾਸ਼ੀ ਨੇ ਇੱਕ ਬਟਨ ਸਾਹਮਣੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ! ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅਚਾਨਕ ਚੀਜ਼। ਜਦ ਮੈਂ ਸ਼ੈ ਨੂੰ ਬੇਹੋਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਮਾਰੇ ਸਨ। ਇੰਝ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਬਟਨ ਮੂਹਰਲੀ ਕੁਰਸੀ ਦੇ ਪੈਰਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਾਲ਼ੇ ਨਾਲ਼ ਇੱਕ ਟਿਕਟ ਵੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅੱਜ ਦੀ ਤਰੀਕ ਸੀ। ਇਹ ਤਾਂ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਅਣਿਆਈ ਦਸ਼ਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੈਂ ਡਰ ਗਿਆ! ਇਹ ਤਾਂ ਦੋ ਪਰਮਾਣ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਾਡੀ ਹਿਰਾਸਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ! ਟਿਕਟ ਕੋਈ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ,ਪਰ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸੀ! ਜਿੱਥੇ ਸਾਡੇ ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ, ਪਰ ਰੋਹਿਤ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਨਾਟਕ, ਸੰਗੀਤਕ ਸ਼ੌਅ! ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਸੰਗੀਤਕ ਸ਼ੋਆਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀ ਸੀ! ਨਾਲ਼ੇ ਅੱਜ ਦੀ ਤਰੀਕ! ਫੇਰ ਤਾਂ ਮਾਮਾ ’ਤੇ ਮਾਮੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਉਸ ਨੇ ਜਾਣਾ? ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਹੀ ਵੇਲ਼ੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਡੀਕ ਰਹੇ ਸਨ? ਸਾਡੀ ਖੇਡ ਤਾਂ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ! ਕਾਹਲ਼ੀ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਟਿਕਟ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਦੇਖਿਆ, ਸ਼ੋਅ ਦਾ ਨਾਂ – ਲਾਇਨ ਕਿੰਗ- ਮਤਲਬ ਸ਼ਰਾਂ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸੀ। ਅਤੇ ਲਾਏਸੀਅਮ ਥੀਏਟਰ, ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਆ ਰਾਤ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਤੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਓੱਥੇ ਜਾਣਾ ਸੀ! ਬਟਨ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਦਿਸਦਾ ਸੀ ਕਿਸ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹ ਦਾ ਸੀ। ਟਿਕਟ ਉੱਤੇ ਸ਼ੋਅ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ਾ ਸਮਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਸਣ ਦਾ ਅੰਕ। ਦੋਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਹੋਰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ਼ ਮਿੰਨੀ ਨੂੰ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਮੱਥੇ ਤੋਂ ਮੁੜ੍ਹਕਾ ਝਰਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੀ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਚੈੱਕ ਕਰ ਕੇ ਜਦ ਮੈਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਹੋਈ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਉੱਪਰ ਪਰਤ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਦੋਵੇਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਾ ਹੀ ਸੀ ਜਦ ਇੱਕ ਦਮ ਆਪਣੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਵਿਸਕੀ ਦਾ ਗਲਾਸ ਪੀਲਾਂ। ਤੂੰ ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਸੌਣ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਵਿਸਕੀ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ ਡਾਈਨਿੰਗ-ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ। ਜਿਓਂ ਜਿਓਂ ਮੈਂ ਪੀਂਦਾ ਸੀ ਤਿਊਂ ਤਿਊਂ ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਗਲਾਸ ਉੱਪਰ ਗਲਾਸ। ਸਾਰੇ ਵਾਜਿਆਂ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਚੀਕਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਮੇਰੀ ਕੂਕ ਤਾਂ ਤੂੰ ਸੁਣ ਲਈ। ਜਦ ਤੂੰ ਅੰਦਰ ਆਈ ਮੈਂ ਰਬਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰਿਆਂ ਵੱਲ ਗਾਲ਼ਾਂ ਕੱਢ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਗਲਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਖੱਟਾ ਰੰਗ ਤਰਲ ਡੁੱਲ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਤੂੰ ਗਲਾਸ ਫੜ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਬਾਹਰ ਬੈਠਕ ਵੱਲ ਲੈ ਗਈ। ਤੈਨੂੰ ਗੱਡੀ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਣ ਦਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਚੇਤਾ ਭੁਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਤੈਨੂੰ ਟਿਕਟ ਅਤੇ ਬਟਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਦਾ ਭੁਲ ਗਿਆ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਤੂੰ ਸੋਚਿਆ ਕਤਲ ਕਰਕੇ ਵਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਗਾਲਾਂ ਕੱਢ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਖ਼ਾਸ ਰਬਾਬ ਨੂੰ। ਉਸ ਹੀ ਵੇਲ਼ੇ ਸਾਡਾ ਝਗੜਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ! – ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ?- ਗ਼ੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਪੁੱਛਿਆ। – ਬਕਵਾਸ ਬੰਦ ਕਰ! ਹੱਦ ਹੋ ਗਈ! ਡਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਲੱਗਣਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ। ਸ਼ੈ ਹੁਣ ਰਹੀ ਨਹੀਂ!- ਤੂੰ ਭੜ ਭੜ ਗੱਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਵਾਸਤੇ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ। ਫੇਰ ਮੈਂ ਕਮਰੇ ਦੀ ਬੱਤੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। – ਚੁੱਪ ਹੋ ਜਾ!- ਤੂੰ ਬੋਲ਼ੀ ਨਾਲ਼ੋਂ ਨਾਲ਼ ਬੱਤੀ ਦੱਬ ਦਿੱਤੀ। ਮੈਂ ਹੱਥ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਉੱਥੇ ਰੱਖ ਕੇ ਉੱਚੀ ਦੇਣੀ ਕਿਹਾ…- ਹਾਏ ਰੱਬਾ! – ਅਤੇ ਗਲਾਸ ਥੱਲੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਦਮ ਤੇਰੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਫੜ ਲਈਆਂ। ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਜਿੰਝ ਗਲਾਸ ਦਾ ਕੱਚ ਟਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਿੱਲਰ ਗਿਆ, ਸਾਡੀ ਗੰਢ ਵੀ ਖੁੱਲ਼੍ਹ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨੈਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦੇਖ ਲਿਆ। ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਚੇਤਾ ਭੁੱਲੀ ਯਾਦ ਕਰ ਕੇ ਬਾਹਾਂ ਕਾਬੂ ਕੀਤੀਆਂ। – ਮੈਨੂੰ ਚੇਤਾ ਹੀ ਭੁਲ ਚੁੱਕਾ!-। ਘੰਟੀ ਖੜਕਦੀ ਰਹੀ। ਹੁਣ ਤੂੰ ਬੇਤਾਬ ਹੋ ਕੇ ਬੂਹਾ ਖੋਲ਼੍ਹਣਾ ਚਾਹੰਦੀ ਸੀ। ਕੱਚ ਵੱਲ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ਼ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। – ਨਾਲ਼ੇ ਕੱਚ ਵੀ ਚੁੱਕ! ਖਰਾਬ ਲਗਦਾ-। ਤੂੰ ਹੁਣ ਬੂਹਾ ਖੋਲ਼੍ਹਣ ਤੁਰ ਪਈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਝਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਜਾਕਟ ਦੇ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਸਬੂਤ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ। ਉਸ ਪਲ ਵਿੱਵ ਨਾ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਸੁੱਝਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਧਰੇ ਨਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ। ਪਰਾਹੁਣਿਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਭੈਭੀਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਕੱਚ ਵੱਲ ਗਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਗਿਆ। ਆਪਣੇ ਤਰਾਸ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸਾਂ। ਖ਼ਬਰੇ ਮਾਮਾ ਮਾਮੀ ਆਏ ਸੀ? ਤੂੰ ਪੌੜੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ, – ਸਬੂਤ ਨੂੰ ਸੁੱਟ ਦੇ! ਜਾਂ ਲੁਕੋ ਦੇ- ਫੇਰ ਤੂੰ ਬੂਹਾ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਤੈਨੂੰ ਸੁਣਿਆ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੇਰੀ ਗੱਲ ਇਹਸਾਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ। ਫ਼ਰਸ਼ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਪੇਟੀ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ਅਤੇ ਖਾਣੇ ਵਾਲ਼ੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਾਲ਼ ਰੁੱਝ ਗਿਆ। ਤੇਰਾ ਮੋਬਾਈਲ ਪੇਟੀ ਉੱਤੇ ਪਿਆ ਸੀ। ਜਦ ਤੂੰ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਗਈ ਉੱਥੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਡਾੲiਨਿੰਗ ਕਮਰੇ’ਚ ਵਾਪਸ ਚੱਲੇ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਵਾਜੇ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਖਲੋਤੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਨਵਾਂ ਗਲਾਸ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸਕੀ ਭਰ ਲਈ। ਇੱਕ ਘੁੱਟ ਭਰ ਲਈ, ਗਲ਼ੇ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਦੀ ਪੇਟ ਵੱਲ ਗਈ। ਜਦ ਮੈਂ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਤੇਰਾ ਫ਼ੋਨ ਵੱਜ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਘਰ ਮਕਾਨ ਵਾਲ਼ਾ ਫ਼ੋਨ ਹੈ ਨਹੀਂ। ਸਿਰਫ਼ ਇੰਟਰਨੈਟ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਸਾਰੇ ਜਣੇ ਨਿੱਜੀ ਫ਼ੋਨ ਹੀ ਰੱਖਦੇ ਨੇ। ਮੈਂ ਬਿਨਾ ਸੋਚਣ ਤੋਂ ਫ਼ੋਨ ਚੁੱਕ ਲਿਆ। ਦੂੱਜੇ ਪਾਸਿਓ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਮੈਂ – ਹੈੱਲੋ- ਬੋiਲ਼ਆ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਮੌਨ ਮਚ ਰਹੀ ਸੀ। – ਕੌਣ ਹੈਂ? ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੈ? ਰੋਹਿਤ! ਰੋਹਿਤ ਹੈ? ਮਾਮਾ? ਕੌਣ? ਬੋਲ਼ ਸਾਲਿਆ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣਾ! ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ! ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ! ਉਹ…ਰਬਾਬ ਨੇ…ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਲਤੀ! ਪ੍ਰੀਤੀ! ਮੈਂ ਨਹੀਂ! ਨਹੀਂ! ਜਾਨ…ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ! ਮਾਫ਼ ਕਰਨਾ! ਨਹੀਂ। ਕੌਣ ਹੈ? ਮੈਨੂੰ ਡਰਾ ਰਹੇ? ਕੌਣ!-। ਫੇਰ ਫ਼ੋਨ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਭੁੰਜੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਜਦ ਉੱਪਰ ਦੇਖਿਆ, ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤੂੰ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ, ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਬਚਿੰਤ ਕੌਰ। ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਥੱਲੇ ਪਏ ਫ਼ੋਨ ਉੱਤੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਫ਼ੋਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਮੈਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਨਹੀਂ। ਤੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ – ਹੈੱਲੋ- ਕੀਤੀ ਪਰ ਹੁਣ ਆਪ ਹੀ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। – ਕੌਣ ਸੀ?- ਤੂੰ ਆਖਿਆ। ਬਚਿੰਤ ਕੌਰ ਪੇਟੀ ਵੱਲ ਅੱਖ ਭਰ ਕੇ ਝਾਕਦੀ। ਸਾਡੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹੈ। ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ, ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ੋ ਵੀ, ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਤੂੰ ਗ਼ੁੱਸਾ ਕਰੇ। ਪਰ ਦਿਮਾਗ਼ ਤੇਰੇ ਵਾਂਗ ਚੁਸਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਾਫ਼ੀ ਸੁਸਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਆਪ ਨੂੰ ਸਜਾ ਕੇ ਰੱਖਦੀਆਂ ਅਤੇ ਜੱਗ ਦੀ ਅੱਖ ਆਪ ਉੱਤੇ ਹੀ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ। ਦੁਨੀਆ ਵੀ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਅਕਲ ਉੱਤੇ ਪਸੰਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਹੈ। ਮੂਰਖ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਉਣਾ ਹੀ ਆਉਣਾ ਸੀ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਉਹ ਬੂਝੋ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਫੇਰ ਵੀ ਉਕਾਬੀ ਸਨ ਅਤੇ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਇੰਨੀਆਂ ਤਿੱਖੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਗੂਠੇ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਚੀਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਅੰਗੂਠਾ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾ ਭੁਲਾ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਜਦ ਦੀ ਉਹ ਅੰਦਰ ਆਈ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅੰਗੂਠੀ ਦਿਖਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕੁੜਮਾਈ ਵਾਲ਼ੀ ਮੁੰਦਰੀ ਖਰੀਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਤੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਮੰਗੇਤਰ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਕਿ ਮੁੰਦਰੀ ਉਤੇ ਅੱਧਾ ਕੈਰਟ ਦਾ ਹੀਰਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਖੌਰ੍ਹੇ ਸਾਡਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਰ ਹੁਣ ਵਾਸਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਸਾਡਾ ਇੱਕ ਛੱਤ ਹੇਠ ਰਹਿਣ ਵਾਸਤੇ ਤੇਰੀ ਉਂਗਲ਼ ਉੱਤੇ ਇਸ ਮੁੰਦਰੀ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਣੇ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਜਦ ਵੀ ਦੋ ਜਣੇ ਇੰਝ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸਵਾਲ ਹੀ ਆਉਂਦ ਨੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ। ਸੋ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਮੇਰੀ ਮੰਗੇਤਰ ਬਣਾ ਲਿਆ ਮੁੰਦਰੀ ਖਰੀਦ ਕੇ। ਅੱਜ ਬਚਿੰਤ ਲੰਬੀ ਪਤਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਨੱਕ ਤਿੱਖਾਂ, ਮੱਥਾ ਚੌੜ੍ਹਾ, ਬੁਲ੍ਹ ਮੋਟੇ। ਲਾਲ ਲਿਬਾਸ ਪਾਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਘੱਗਰੀ ਮਸਾਂ ਹੀ ਗੋਡਿਆਂ ਥੱਲੇ ਫ਼ੈਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਪੈਰ ਵੀ ਛੈਲ ਜੁੱਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕਦੇ, ਜੋ ਲਾਲ ਪਟੇ ਹੀ ਸਨ ਜਦ ਪੈਰ ਅੱਧੇ ਸੁੱਧ ਨੰਗਾ ਹੀ ਸੀ। ਤੇਰੀ ਚਾਲ ਸੀ ਬਚਿੰਤ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਤੇਰੀ ਉਲਟ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸੀ ਅਤੇ ਮੋਹਨ ਟਿਵਾਣੇ ਵਾਸਤੇ ਤਾਂ ਪੂਰਨ ਸਾਥਣ। ਇਹ ਰਫ਼ੀਕ ਜੋੜੀ ਤੂੰ ਕਿਹਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਧਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਦੇਵੇਗੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਯਾਰ ਵੀ ਬਣ ਜਾਵਾਂਗੇ। – ਖਾਣਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ!- ਬਚਿੰਤ ਬੋਲ਼ੀ। ਬਚਿੰਤ ਜਵਾਬ ਹੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਸੀ ਜਦ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਫੇਰ ਵੱਜੀ। ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਠ; ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਲ਼। ਸਿਰਫ਼ ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਫ਼ਰਕ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ ਸਾਡੀ ਸੀ। ਉਂਝ ਮੋਹਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਲੀੜੇ ਕੋਈ ਨਖੱਤੀ ਇਨਸਾਨ ਵਰਗੇ ਪਾਏ ਸਨ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਰੋਹਿਤ ਤੋਂ ਉਲਟ ਸਨ। ਬਚਿੰਤ ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਡ ਜਾਪਦਾ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦਾ ਅਵਾਰਾ ਆ ਖਲੋਇਆ ਹੁੰਦਾ। ਲੀੜਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਇੱਕ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦੀ ਹੋਰ। ਮੁੰਡਾ ਸੁਨੱਖਾ ਸੀ, ਭਾਵੇਂ ਪਾਟੀਆਂ ਜੀਨਾ ਪਹਿਨੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਮ ਟੀਸ਼ਰਟ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸਮਝ ਗਿਆ ਕਾਹਤੋਂ ਬੁਲਾਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਭੁਲੇਖਾ ਦੇ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਵੇਲ਼ੇ ਤਾਂ ਜਿੰਝ ਪਹਿਲਾਂ ਬਚਿੰਤ ਖਾਣੇ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਂਝ ਹੀ ਮੋਹਨ ਵੱਲ ਝਾਕਦੀ ਸੀ। ਮੋਹਨ ਨੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਸਤਿ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਕੀਤਾ। ਉਹ ‘ਤੇ ਬਚਿੰਤ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਣਦੇ। ਤੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾ ਕਰਵਾਈ – ਇਹ ਹੈ ਮੋਹਨ ਟਿਵਾਣਾ। ’ਤੇ ਇਹ ਬੰਚਿੰਤ ਕੌਰ ਹੈ-। ਫੇਰ ਤੇਰੀ ਅੱਖ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਲਾਕੀ ਚਮਕੀ। ਤੂੰ ਵੀ ਦੇਖ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿੰਝ ਬਚਿੰਤ ਮੋਹਨ ਵੱਲ ਤਾੜਦੀ ਸੀ। ਤੈਨੂੰ ਉਤਸੁਕਤਾ ਵੀ ਸੀ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿੰਤ ਰੋਹਿਤ ਨੂੰ ਜਾਣਦੀ ਹੈ। ਸੋ ਇਹ ਗੱਲ ਹਾਈਲਾਈਟ ਕੀਤੀ। – ਬਚਿੰਤ ਕੁੜੇ, ਤੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਨਹੀਂ ਜਿਵੇਂ ਰੋਹਿਤ ਤੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ?-। ਤੂੰ ਮੁਸਕਰਾ ਕਿ ਕਿਹਾ। – …ਸੋ ਤਾਂ ਹੀ ਇੱਥੇ ਖਾ ਰਹੇ ਅੱਜ। ਮੋਹਨ ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਲਗਦਾ? ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਜ਼ਰੂਰ ਲੁਕੋਇਆ ਹੈ। ਦਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਕਾਲ਼ਾ ਲਗਦਾ!-। ਮੈਂ ਡਾਈਨਿੰਗ ਕਮਰੇ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗਾ ਸੀ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ, ਜਦ ਤੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਬੋਲ਼ਣਾ। ਮੈਂ ਘੂਰ ਕੇ ਵਾਪਸ ਵੇਖਿਆ। ਤੁਹਾਡੇ ਗਲਾਸ ਭਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਹੁਣ ਉੱਥੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਜਦ ਮੈਂ ਵਾਪਸ ਪੁੱਜਿਆ, ਤਿੰਨ ਹੀ ਜਣੇ ਹੱਸ ਰਹੇ ਸੀ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਭੰਡ ਵਾਂਗ ਸਭ ਦੀਆਂ ਬਿਨਤੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਇੱਕ ਬਹਿਰਾ ਹੀ ਸੀ! ਗ਼ੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਗਲਾਸ ਲੈਣ ਡਾਈਨਿੰਗ ਰੂਮ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। ਜਦ ਬੈਠਕ ਪਰਤਿਆ, ਰੋਹਿਤ ( ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਤੂੰ ਕੇਵਲ ਸ਼ੈ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ) ਬਾਰੇ ਫੇਰ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮੋਹਨ ਨਾਲ਼ ਕਿੰਨੀ ਸ਼ਕਲ ਮਿਲਦੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਵੱਟ ਪੈਣ ਲੱਗ ਪਏ। – ਇੰਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰੋਹਿਤ ਵਰਗਾ ਹੈ!- ਮੈਥੋਂ ਉੱਚੀ ਦੇਣੀ ਕਹਿ ਹੋ ਗਿਆ। ਤਿੰਨੋ ਹੀ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ। ਸੱਚ ਸੀ ਬਚਿੰਤ ਮੋਹਨ ਉੱਤੇ ਡੁੱਲ੍ਹ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਰੋਹਿਤ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬਹਾਨਾ ਸੀ। ਜਦ ਸ਼ਕਲਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਫੇਰ ਕਲੋਲੀਆਂ ਕਰਨ ਇਹ ਹਕੀਕਤ ਵਰਤਣੀ ਹੀ ਸੀ। ਪਰ ਤੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਲਦੀ ਸ਼ਕਲ ਬਾਰੇ ਟਪਾਰ ਕਿਉਂ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ? ਕਿਉਂ! ਸਭ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਰੋਹਿਤ ਦਾ ਨਾਂ ਹੀ ਫਸ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਘੰਟੀ ਫੇਰ ਵੱਜੀ। ਤੂੰ ਥੱਲੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਖ਼ਮੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮੋਹਨ ਨੇ ਉਂਞ ਹੀ ਪੁੱਛਿਆ: – ਪੇਟੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ?-। ਹੱਸ ਕੇ ਬਚਿੰਤ ਬੋਲ਼ੀ – ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੋਈ ਅਵਾਰੇ ਬੁੱਢੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਵਿੱਚ ਤੁੰਨਿਆ ਹੈ-। ਬੱਸ ਇੱਹ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਬਰਾ ਗਿਆ; ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜੁਸ਼ੀਲਾ ਹੋ ਕੇ ਵਿਸਕੀ ਡੀਕ ਕੇ ਉੱਚੀ ਦੇਣੀ ਚੀਕਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਲੇਲਾ ਨੁਕੀਲੇ ਕੰਡੇਦਾਰ ਤਾਰ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕੇ ਹੂਕ ਉੱਠਾਉਂਦਾ; ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕੂਕਾਂ ਮਰਦਾ ਹੋਵੇ। ਇੰਝ ਕਰਦੇ ਨੂੰ ਮੈਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਏ। ਜਦ ਮੈਂ ਹੋਸ਼’ਚ ਆਇਆ, ਤੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਖਲੋਈ ਸੀ। ਤੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਮਾਮਾ ਹੁਣ ਵੀ ਸੀ। ਮਾਮੀ ਨਹੀਂ ਆਈ। – ਕੀ ਗੱਲ ਸਭ ਕੁੱਝ ਠੀਕ ਹੈ? – ਤੂੰ ਆਖਿਆ। ( ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਮੋਹਨ ਨੇ ਕਾਨਾਫੂਸੀ ਕਰ ਕੇ ਤੇਰੇ ਕੰਨੀਂ ਪਾਈ – ਸ਼ਰਾਬੀ ਲਗਦਾ-) । ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਜਦ ਮੈਂ ਵਾਪਸ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਡਰਿੰਕ ਫੜਾ ਕੇ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਸਭ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਰੋਹਿਤ ਹਾਲ਼ੇ ਘਰ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜਿਆ ਤਾਂ ਹੀ ਮਾਮੀ ਆਈ ਨਹੀਂ। ਕਿ ਰੋਹਿਤ ਅੱਜ ਲੰਡਨ ਇੱਕ ਨਾਟਕ ਦੇਖਣ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਸਕੂਲ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਤਾਂ ਮਸਾਂ ਹੀ ਸਿਨੇਮਾ ਜਾਣਦੇ ਨੇ। ਨਾਟਕ ਤਾਂ ਹਟਵੀਂ ਗੱਲ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ਼ ਖ਼ਰਚਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਲੋਖ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਜੇ ਕੁੱਝ ਖੱਟਣ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ। ਗੋਰੇ ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ, ਸਾਡੇ ਤਾਂ ਨਾ ਹੀ ਪੜ੍ਹਦੇ ਨੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਲਾ ਕਿੱਸੇ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਫਿਰ ਵੀ ਆਪਾਂ ਮਾਮੇ ਅਤੇ ਰੋਹਿਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ। ਵਿਚਾਰਾ ਮਾਮਾ ਹਾਲ਼ੇ ਹੋਰ ਫਿਕਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਹੀ ਲੱਗਾ ਸੀ ਜਦ ਇੱਕ ਬਾਰ ਫੇਰ ਤੂੰ ਰਹਿਤ ‘ਤੇ ਮੋਹਨ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਖੁੰਢੀ ਔਰਤ! ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਝ ਤੇਰੀ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਮੰਨ ਪਿਆ! ਅੱਜ ਅਫ਼ਸੋਸ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਮੰਗੇਤਰ ਆ! ਅਤੇ ਮੈ ਕੋਈ ਪੱਛਮੀ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਦੇ ਜਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਆ ਬੈਠਾ! ਉਸ ਦੇ ਗ਼ਲਤ ਖਿਆਲ! ਆਹੋ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਨੂੰ ਪਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ! ਲਗਦਾ ਮਾਮਾ ਸਿੱਧਾ ਕੰਮ ਤੋਂ ਹੀ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਹਾਲੇ ਵੀ ਨੀਲਾ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਬਿਜ਼ਨਸ ਸੂੱਟ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਚਿੱਟੀ ਕਮੀਜ਼ ਅਤੇ ਕਾਲ਼ੀ ਟਾਈ ਵਿੱਚ ਸਜਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜੁੱਸਾ ਗੋਲ਼ ਮੋਲ ਸੀ, ਇੰਝ ਹੀ ਸਿਰ ਸੀ। ਤਕਰੀਬਨ ਗੰਜਾ ਸੀ। ਸਿਰਫ਼ ਕੰਨਾਂ ਦੇ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਵਾਲ਼ ਸਨ ਜੋ ਹੇਠਲੀ ਖੋਪਰੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜਾ ਕੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਿਛਾਂਹ ਮਿਲਦੇ ਸੀ। ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪਤਲੀ ਮੁੱਛ ਸੀ, ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਗੋਲ਼ ਮੋਲ ਐਨਕਾਂ। ਇਹ ਸਾਊ ਬੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਹੋ! ਇਹ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ! ਮਾਮਾ ਮੇਜ਼ ਕੋਲ਼ ਖਲੋਤਾ। ਸਾਰੇ ਵਾਜੇ ਉਸ ਵੱਲ ਝਾਕਦੇ ਸੀ। ਉਹਨੇ ਵਾਪਸ ਝਾਕਿਆ। ਅਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਹਰ ਬੀਨ, ਢੋਲ, ਤੂੰਬੀ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ਼ ਦੇਖਿਆ। ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਵਾਸਤੇ ਰੋਹਿਤ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਚੇਤਾ ਭੁਲ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ੋਨ ਨੂੰ ਪੈਂਟ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ; ਜਿੱਥੇ ਬੇਇਹਸਾਸ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਕੂਕਦਾ ਸੀ। ਫ਼ੋਨ ਦੀ ਉਡੀਕ’ਚ ਸੀ। ਚੰਗੀ ਖ਼ਬਰ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ। ਪਰ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਫੇਰ ਵਾਜਿਆਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸਾਲਾ ਵਾਜਾ ਅੱਗੇ ਹੋ ਗਿਆ, ਸਾਡਾ ਹਮਸਕੀਮੀ, ਰਬਾਬ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਇੱਕ ਢੋਲ ’ਤੇ ਚੇਲੋ ਵੀ ਮੂਰ੍ਹੇ ਆ ਖੜ੍ਹੇ। ਉਸ ਪਲ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਫੇਰ ਵੱਜੀ। ਸੁਕਰਾਤ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਹੋਰ ਕਿਸ ਨੇ ਕਵੇਲ਼ਾ ਕਰਨਾ ਸੀ? ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਫ਼ੋਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ’ਤੇ ਫੇਰ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਖ਼ੀਰਲਾ ਅਤਿਥੀ ਹੈ! ਸੁਕਰਾਤ…ਸਾਡਾ ਫਿਲਾਸਫ਼ੀ ਅਧਿਆਪਕ। ਜਿਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਅਸੀਂ ਕਤਲ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਦੀ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰੈਡਰਿਕ ਨੀਚਰ ਦੇ ਖਿਆਲ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਨਿਹਿਲਵਾਦੀ ਹੋ ਗਏ। ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਰੋਹਿਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ। ਤੂੰ ਕਰਵਾਇਆ! ਤੂੰ! ਪਰ ਹੱਥ ਮੇਰੇ ਸਨ! ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਮਾਮੇ ਨਾਲ਼ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਆਪ ਬੂਹਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਤੁਰ ਪਈ। ਮੈਂ ਮਾਮੇ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵੀਣਾ ਚੁਣੀ, ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਢੋਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਾਇਲਨ। ਦੂਜੇ ਸਾਰੇ ਵਾਜੇ ਸ਼ੋਰ ਸ਼ਰਾਬਾ ਮਚਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਪਰ ਰੌਲੇ ਨੇ ਤਾਂ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਉਲਝਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵੱਲ ਘੂਰ ਕੇ ਦੇਖਿਆ। ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ। ਫੇਰ ਚੱਜ ਦੀ ਜੁਗਲਬੰਦੀ ਦਿੱਤੀ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ਼ ਮੇਲ ਵਿੱਚ ਤਰਜ਼ ਵਜਾਈ। ਪਰ ਮਾਮੇ ਨੇ ਤਾਂ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਰੋਹਿਤ ਕਰਕੇ ਕਾਹਲ਼ ਸੀ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਬਾਬ ਨੂੰ ਉੱਤੇ ਧਾਰ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ! – ਠੀਕ ਮਾਮਾ ਜੀ। ਮੈਂ ਤਿੰਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਪੇਟ ਕੇ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾਂ। ਮਾਮੀ ਨੂੰ ਫੇਰ ਫ਼ੋਨ ਕਰਲੋ। ਸ਼ਾਇਦ ਰੋਹਿਤ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੋਵੇ?-। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਢਾਰਸ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਵਾਜੇ ਚੁੱਪ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸੀ। ਬੈਠਕ ਵਿੱਚੋਂ ਸੁਕਰਾਤ ਸੂਰੀ ਦੀ ਡਾਢੀ ਪਰ ਮਧੁਰ ਆਵਾਜ਼ ਸਾਡੇ ਕੰਨੀਂ ਪਈ। ਉਸ ਦੇ ਵਾਚ ਸੁਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਜਿੰਝ ਮੱਛੀ ਜਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੀ, ਉਂਝ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝ ਜਾਂਦੇ। ਗਹੁ ਨਾਲ਼ ਸੁਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਆਵਾਜ਼ ਤੁਹਾਡਾ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀ ਆ। ਹਰ ਸ਼ਬਦਾਂਸ਼ ਸਾਫ਼ ਹੁੰਦਾ। ਹੁਣ ਇਸ ਆਵਾਜ਼ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਬੈਠਕ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ। ਮਾਮਾ ਡਾਈਨਿੰਗ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਫ਼ੋਨ ਜੇਬ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਲਿਆ ਸੀ। ਸੁਕਰਾਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਂਗਰ ਚਾਂਦੀਰੰਗ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਸੂੱਟ ਪਾ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਕਪੂਰੀ ਕਮੀਜ਼, ਪਤਲੀ ਕਾਲ਼ੀ ਉੱਨ ਉਣਵੀਂ ਟਾਈ ਅਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਕਾਲ਼ੇ ਖੱਲੇ। ਉਸ ਦਾ ਰੰਗ ਨਾ ਕੇ ਗੋਰਾ ਸੀ, ਨਾ ਹੀ ਪੱਕਾ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਜਿਹੀ ਭਾਹ ਵਾਲ਼ਾ। ਵਾਲ਼ ਵੀ ਸੂੱਟ ਨਾਲ਼ ਮਿਲਦੇ ਸਨ, ਕਰੜ ਬਰੜ, ਪਰ ਕਾਲ਼ੀਆਂ ਰੇਖਾਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਸੁਸੱਜਿਤ ਸਨ। ਇਹੀ ਧੌਲ਼ੇ ੳਸੁ ਦੀ ਪਤਲੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਮੋਟੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਿੜਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਜਦ ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਬਾਨ ਨੂੰ ਉਹ ਪਨਾਹ ਦੇ ਰਹੇ ਸੀ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ਼ਦੀ, ਉਸ ਦੇ ਵਾਕ ਤਨਜ਼ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਸੰਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਸੁਕਰਾਤ ਦਾ ਨੱਕ ਪਤਲਾ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਸੀ, ਨਾਸਾਂ ਸੁਕੜੀਆਂ। ਪਰ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਸਦਾ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤੀਬਰ ਕਣਕਵੰਨਾ ਅੱਖਾਂ ਵੱਲ ਕਸ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਜਿੰਝ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਡੋਰ ਜਲਦੀ ਦੇਣੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਖਿਚਦੀ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਉਹ ਅਕਲ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਨ ਸੀ ਅਤੇ ਧੁਤੂ ਜਣੇ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੂਰੀ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨਾਲ਼ ਲਿਆਂਦੀ। ਇੱਕ ਕਵਿੱਤਰੀ, ਚੰਦਨ ਤਕੀਪੁਰ। ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਮੈਨੂੰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਤਾ। ਬਾਅਦ’ਚ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਮਨ-ਮੇਲੀ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਲੀੜੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਸਨ, ਚੰਦਨ ਨੇ ਪਰੰਪਰਾਈ ਪੰਜਾਬਣ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਣੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਸਲਵਾਰ ਸ਼ਰਬਤੀ ਰੰਗ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਮੀਜ਼ ਮੋਰ ਪੰਖੀਆ ਰੰਗ ਵਾਲ਼ੀ। ਕਮੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਗੁਲਾਨਾਰੀ ਗੁਲ ਠੇਕੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਚੁੰਨੀ ਵੀ ਸਲਵਾਰ ਨਾਲ਼ ਮਿਲਦੀ ਸੀ। ਹਰ ਪੁਰਾਣੀ ਪੰਜਾਬਣ ਵਾਂਗ ਸਿਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਗੁੱਤ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜੁੜੇ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ। ਚੰਦਨ ਦੇ ਮੁਖ ਦਾ ਸਰੂਪ ਗਾਲ੍ਹੜਾ ਦੇ ਬੂਥੇ ਵਰਗਾ ਸੀ। ਉਸ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨੱਕ ਜਾਪਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੈਣ, ਉਸ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਬ। – ਕਿੱਦਾਂ ਜਨਾਬ! ਇਹ ਕੀ ਐ? ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਭੁੱਖ ਲੱਗ ਰਹੀ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਜੇ ਐਸ ਵੇਲ਼ੇ ਪਹੁੰਚੇ ਖਾਣਾ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗਾ- ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹੱਥ ਮਿਲ਼ਾਇਆ। ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਫੇਰ ਪੇਟੀ ਵੱਲ। ਉਸ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਕਾਫ਼ੀ ਤੇਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਹੀ ਪਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਮਿਲਣੀ ਉੱਤੇ ਪੈ ਗਈ ਅਤੇ ਕਿੰਝ ਅਸੀਂ ਪੇਟੀ ਵੱਲ ਝਾਕੇ। ਬਚਿੰਤ ਕੌਰ ‘ਤੇ ਮੋਹਨ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਸਮਝ ਗਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਤਾਂ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। – ਜੀ…ਆ ਪਿਆ ਜੀ, ਸਦਕੇ ਖਾਓਂ-। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ’ਚ ਆਪਣੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਬੋiਲ਼ਆ – ਕੀ ਕੋਈ ਕਾਫ਼ੀ ਮੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ? ਮਾਫ਼ ਕਰਨਾ, ਸਾਨੂੰ ਭੁੱਖ ਲੱਗੀ ਏ ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਗਏ ਸਾਂ। ਬਹੁਤ ਬੋਰਿੰਗ ਸੀ…ਉੱਥੇ ਚੱਜ ਦਾ ਖਾਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿiਲ਼ਆ!-। ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਯਾਰਣੀ ਵੱਲ ਝਾਕਿਆ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਉਸ ਦਾ ਮੁਖ ਸੁੰਦੂਰੀ ਹੋ ਗਿਆ। – ਇਹ ਚੰਦਨ ਜੀ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਕਵਿੱਤਰੀ…ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ …ਆਈ-। ਆਖਰੀ ਲਾਫ਼ਜ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਭਾਰੀ ਝਿਜਕ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਹੀ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਜਾਂ ਬਕਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। – ਹਾਂ। ਦੋ ਬੋਲ਼ੇ ਸਨ- ਸੁਕਰਾਤ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਵੀ ਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਫ਼ਰਕ ਸੀ। ਜਦ ਖਾਣਾ ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜਿਆ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਖਾਲ਼ੀ ਹੋ ਗਿਆ, ਫ਼ੇਰ ਹੀ ਬੋਲ਼ਦਾ ਸੀ। ਮੂੰਹ ਅੱਡ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅੱਧਾ ਖਾਧਾ ਅਹਾਰ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਡਰ ਗਿਆ। ਜੇ ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਤਾਇਆ, ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਖੂੰਜੇ ਵਿੱਚ ਘਿਰੇ ਸੱਪ ਵਾਂਗ ਹੋ ਜਾਣਾ। ਉਸ ਲਈ ਫ਼ੇਰ ਇੱਕ ਕੰਮ ਹੋਵੇਗਾ: ਸਾਡੇ ਡੰਗ ਮਾਰ ਕੇ ਕੋਨੇ’ਚੋਂ ਛੁੱਟਣਾ। ਉਹ ਵੀ ਭਾਂਜ ਮੰਨਣ ਵਾਲ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ’ਤੇ ਤੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਾ ਛੋਹਿਆ। ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਇੰਝ ਬੋiਲ਼ਆ ਤੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨਸਨੀ ਨੱਚਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਖ਼ਬਰੇ ਮੈਂ ਗਲ਼ਤੀ ਕਰ ਲਈ। ਹੁਣ ਤੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਸਾਡੀ ਸਕੀਮ ਬਾਰੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਦੇਣੇ ਸੀ! ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ਼ ਮਾਮਾ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ। ਮੈਂ ਇਹਸਾਨ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਪਰੀਚਿਤ ਕਰਵਾਵਾਂ। – ਮਾਮਾ ਜੀ, ਇਹ ਸਾਡੇ ਕਾਲਜ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸਨ। ਉਂਝ ਕਵੀ ਵੀ ਹਨ। ਸੁਕਰਾਤ ਸੂਰੀ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਜੀ, ਮੇਰਾ ਮਾਮਾ ਕੇਸਰਾ ਪੰਨੂ-। ਰੋਹਿਤ ਨਾਲ਼। ਜਦ ਤੂੰ ’ਤੇ ਮੈਂ ਵਾਪਸ ਉੱਪਰ ਪਤਰੇ, ਚਾਰ ਹੀ ਜਣੇ ਪੇਟੀ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਖਲੋਏ ਖਾ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਵਿੱਚ ਗਲਤਾਨ ਸਨ। ਟੀ.ਵੀ. ਵੀ ਚਾਲੂ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਬੈਠਕ ਟੈਂ ਟੈਂ ਨਾਲ਼ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਕੀ ਪਤਾ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਦ ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਸਾਂ ਪਰ ਹੁਣ ਲਗਦਾ ਸੁਕਰਾਤ ਆਪਣੇ ਖਿਆਲਾਂ ਦਾ ਧੂਮ ਧਾਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। -…ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕ ਜਾਹਲ ਹਨ, ਖ਼ਾਸ ਆਪਣੀ ਸੋਚਣੀ’ਚ…- ਸੁਕਰਾਤ ਤਿੰਘੜ ਕੇ ਬੋਲ਼ ਰਿਹਾ ਸੀ। – ਫੇਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਖਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ। ਵੈਸੇ ਸਾਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ’ਚ ਹੈ-। – ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ। ਸਹੀ ਗੱਲ ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ-। ਤੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥੋਂ ਗਲਾਸ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਖਾਬਗਾਹ ਜਾਣ ਲਈ ਪੁੱਛਿਆ। ਮੈਂ ਖੜ੍ਹਾ ਸਭ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਫੇਰ ਪੇਟੀ ਵੱਲ। ਕੇਵਲ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮਗਰ ਸੈਰ ਕਰਨ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਸਰਾਪੀ ਪੇਟੀ ਵੱਲ ਪਹੁੰਚੀਆਂ। ਮੈਂ ਓਥੋਂ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਖਬਰੇ ਨੀਂਦ ਆ ਗਈ। ਜਦ ਮੈਂ ਉੱਠਿਆ ਸਾਰੇ ਖਾਣਾ ਖਾ ਹਟੇ ਸਨ। ਜੂਠੇ ਭਾਂਡੇ ਹੀ ਪਏ ਸਨ। ਪਰ ਪਰਾਹੁਣੇ ਹਾਲੇ ਵੀ ਇੱਥੇ ਹੀ ਸਨ! ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ, ਪਰ ਜਦ ਮੈਂ ਬੈਠਕ ਵੱਲ ਵੱਧਿਆ ਬਚਿੰਤ ਬੋਲ਼ ਰਹੀ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਹੀ ਬਕਵਾਸ ਮੈਨੂੰ ਸੁਣਿਆ! – ਪੇਟੀ ’ਚ ਕੀ ਲੁਕੋਇਆ?-। ਉਸ ਦੀ ਪਿੱਠ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ ਸਿਰਫ਼ ਚੰਦਨ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਅੰਦਰ ਵੜਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਤੁਹਾਡੇ ਤਿੰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪਿੱਠਾਂ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਸਨ, ਸੋ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੇ ਮੇਰਾ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣਾ ਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ। – ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ! ਬੱਸ ਸਮਾਨ…- ਤੂੰ ਹੱਸ ਕੇ ਰਿੱਕ ਬਾਰ ਫੇਰ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਝਾੜੂ ਮਾਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਹੋ ਕਿ ਖਲੋਇਆ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਘੁੰਮ ਕੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਟਿਕ ਟਿਕੀ ਲਾ ਕੇ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਬੇਪਰਵਾਹ ਜਾਪਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਵਾਪਸ ਬਿਟ ਬਿਟ ਤੱਕਦਾ ਸੀ, ਇੱਕ ਜੱਗ ਹਸਾਈ ਹੋ ਗਿਆ। ਸੁਕਰਾਤ ਪਹਿਲਾਂ ਬੋੋiਲ਼ਆ। – ਆਹੋ। ਸਹੀ ਗੱਲ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਤਲੰਗਾ ਸਾਂ। ਫੌਕਲੈਂਡ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵੇਲ਼ੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੇਖੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿੰਨੇ ਲੋਕ ਮਾਰੇ। ਉਹ ਵੀ ਦੂਰ ਤੋਂ। ਜਦ ਇੱਕ ਜਣਾ ਨਿਸ਼ਾਨਚੀ ਹੁੰਦਾ ਘੋੜਾ ਨੱਪਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਜਣੇ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਾਂ ਇੰਨੇ ਦੁੱਖ ਨਾਲ਼ ਨ੍ਹੀਂ ਸੋਚਦੇ, ਜਿੰਨੇ ਦੁੱਖ ਨਾਲ਼ ਤੂੰ ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਅਵਾਰੇ ਲਈ ਰਹਿਮ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ? ਇੰਨਾ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਹੈ?-। ਤੂੰ – ਬੱਸ ਇਹੀ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਜੀ! ਇੱਕ ਜਣੇ ਵਾਸਤੇ ਰੋਂਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਵਰਗੇ ਜੰਗ ਜੋਧੇ ਨੂੰ ਉਸਤਤ ਕਰਦੇ, ਹੈ ਨਾ? ਜਿਹੜੇ ਹਜ਼ਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਜੰਗ’ਚ ਮਿਟ ਗਏ? ਉਹ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਵਾਸਤੇ ਅੰਕੜੇ ਹੀ ਹਨ। ਇਹ ਹੀ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ। – ਦੋਵੇਂ ਪਾਗ਼ਲ ਹੋ ਗਏ!- ਚੰਦਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੇ ਤੁਹਾਡਾ ਮਸ਼ਵਰਾ ਤੌੜ ਦਿੱਤਾ, – ਪਾਗ਼ਲ! ਕੀ ਜਦ ਸੰਤਾਲ਼ੀ’ਚ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਢਿਆ ਸਾਨੂੰ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ? ਭਾਵੇਂ ਇੱਕ ਜਣੇ ਨੂੰ ਮਾਰੀਏ ਜਾਂ ਹਜ਼ਾਰ। ਪਾਪ ਹੈ, ਪਾਪ ਹੈ!-। ਫੇਰ ਸਾਡਾ ਆਲਮ ਉਜਾੜ ਗਿਆ। ਘੰਟੀ ਵੱਜੀ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ। ਤੂੰ ਅਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਪੇਟੀ ਤੋਂ ਭਾਂਡੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਬਾਤ ਵੱਲ ਗਈ। ਮੈਂ ਉਸ ਹੀ ਥਾਂ ਜਮ ਗਿਆ। ਜਦ ਮੈਂ ਉੱਪਰ ਆਇਆ ਤੂੰ ਪੇਟੀ ਉੱਤੋਂ ਸਮਾਨ ਲਾਹ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਲਾਗੇ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਅੱਗੇ ਸੁਕਰਾਤ ਸੀ। ਤੇਰੀਆਂ ਮੋਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਡਰ ਹੀ ਸੀ। ਜਦ ਬੂਹਾ ਖੋiਲ਼੍ਹਆ, ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਸਾਰੇ ਸ਼ੱਕ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਅੰਦਰ ਵੜ ਗਏ। ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਬੋਲ਼ਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਉੱਪਰ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਇਕੱਲਾ ਸੀ। ਜਦ ਮੈਂ ਦਰੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇਖਿਆ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਸਿਆ। ਨਾ ਮੋਹਨ, ਨਾ ਹੀ ਚੰਦਨ ਬਚਿੰਤ ਹੋਰਾਂ। – ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ?- ਤੇਰਾ ਵਾਕ ਸਵਾਲੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸਬਾਤ ਵੱਲ ਗਿਆ। ਮੇਰੀ ਖੱਬੀ ਲੱਤ ਕੰਬ ਰਹੀ ਸੀ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਚਾਹ ਮੁਕਾ ਕੇ ਕੱਪ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਝਾਕ ਰਹੇ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਲੇ ਪੇਟੀ ਸੀ…ਰੋਹਿਤ ਸੀ। ਤੂੰ ਪਹਿਲੀਂ ਵਾਰੀ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਜਾਪਦੀ ਸੀ। ਤੇਰੀਆਂ ਠੰਢੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਤਲੀਆਂ ਪਸਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕੈਮਰੇ ਲੈਂਜ਼ ਖੁਲ਼੍ਹਦਾ ਏ। ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਅਹਿਜਾ ਹਾਲ਼ ਪਹਿਲੀਂ ਵਾਰੀ ਦੇਖਿਆ। ਤੇਰਾ ਮਨ ਦੋ ਚਿੱਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਚਾਵੇਂ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵਾਂਗ ਸੋਚਾਂ ਅੱਖਾਂ’ਚ ਨੱਚ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੈਣਾ ਤੇਰੀ ਆਦਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਤੂੰ ਜੱਕੋ ਤੱਕਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। – ਪ੍ਰੀਤੀ ਤੂੰ ਕੀ ਕੀਤਾ?- ਉਹ ਹੁਣ ਫ਼ਿਕਰ ਨਾਲ਼ ਭਰ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਜੋ ਉਹ ਸ਼ੱਕ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਹੀ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਸ਼ੱਕ ਸੀ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਚਾਹੁੰਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। – ਪਰ ਕਿਉਂ?- ਉਸ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ’ਚੋਂ ਮਸਾਂ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ। – ਤੁਹਾਡੇ ਅਸੂਲ ਨੇ! ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਕਰਵਾਇਆ!- ਤੂੰ ਚੀਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਦ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਲੱਤ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਨਾਲ਼ ਭਿੱਜੀ ਸੀ। ਘੰਟੀ ਵੱਜੀ। |
|
*’ਲਿਖਾਰੀ’ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ‘ਲਿਖਾਰੀ’ ਦਾ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਹਰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੇਵਲ ‘ਰਚਨਾ’ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੋਵੇਗਾ। |
ਤੇਰਾ ਤੰਤਰ ਮੰਤਰ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਗਿਆ। ਜ਼ਨਾਨੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂ ਚੁਸਤ ਦਿਮਾਗੀ। ਉਂਝ ਇਹ ਫ਼ਿਕਰਾ ਤਾਂ ਬੰਦੇ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਸਹੀ ਹੈ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ਼ ਹਂੈ। ਤੇਰਾ ਜਾਦੂ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਗਿਆ। ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਹਰ ਮੁੰਡਾ ਤੇਰੇ ਮਗਰ ਸੀ, ਪਰ ਕਿਸਮਤ ਤੈਨੂੰ ਮੇਰੀ ਜੋਰੂ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਕਾਲਜ ‘ਚ ਅਸੀਂ ਹਰ ਪਾਸੇ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਂ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਬੌਧਿਕ ਸਾਥੀ ਸਾਂ। ਪਰ ਜਦ ਸੂਰੀ ਜੀ ਦੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਸਮਝ ਪੱਖੋਂ ਚੌੜੇ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਫੁਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਮਿਲੇ ਇਲਮ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਕੇ ਤੂੰ’ਤੇ ਮੈਂ ਹਰ ਜਣੇ ਤੋਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਚੰਗੇਰੇ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਰ ਜਣੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਅ ਵਾਲ਼ੇ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਏ।
