29 March 2024

ਪੰਜ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ – – – ਗੁਰਨਾਮ ਢਿੱਲੋਂ

ਅੱਛੇ ਦਿਨ ਨਾ ਆਏ ਨਾ ਹੀ ਆਉਣੇ ਨੇ।
ਤਾਜਦਾਰ ਨੇ ਸਬਜ਼ੇ ਬਾਗ ਵਿਖਾਉਣੇ ਨੇ।

ਨਿਗਮਾਂ ਦੇ ਰੱਥ ਉੱਤੇ ਰਾਹਬਰ ਚ੍ਹੜ੍ਹ ਚੁੱਕੇ
ਜੰਗਲ, ਜਲ, ਜ਼ਮੀਨ ਅਸਾਡੇ ਖੋਹਣੇ ਨੇ।

ਸਰਮਾਏ ਦੀਆਂ ਸੁੰਦਰ ਪਰੀਆਂ ਦੇ ਆਸ਼ਕ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਅੰਨਦਾਤੇ ਮਹਿਜ਼ ਖਿਡਾਉਣੇ ਨੇ।

ਨਿਜੀਕਰਣ ਦੇ ਮਾਲ-ਗੌਦਾਮ ਉਸਾਰਨ ਲਈ
ਰੈਣ-ਬਸੇਰੇ ਕੋਇਲਾਂ ਦੇ ਸੱਭ ਢਾਉਣੇ ਨੇ।

ਇੱਕੋ ਰੰਗ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਮਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗ ਦੇਣਾ
ਬਾਕੀ ਦੇ ਰੰਗ ਏਥੋਂ ਮਾਰ ਭਗਾਉਣੇ ਨੇ।

ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਨਾਗ ਮੇਲਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ
ਕੁੰਦਨ ਦੇਹਾਂ ਉੱਤੇ ਡੰਗ ਚਲਾਉਣੇ ਨੇ।

ਬੂਟਾ ਬੂਟਾ ਬਾਗ ਦਾ ਗਹਿਣੇ ਧਰ ਦੇਣਾ
ਨਵੀਂ ਬਹਾਰ ਦੇ ਐਸੇ ਚੰਦ ਚੜ੍ਹਾਉਣੇ ਨੇ!

ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਉਗਣਗੀਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ
ਇੰਝ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਸੁੱਤੇ ਭਾਗ ਜਗਾਉਣੇ ਨੇ!

ਯਾਦ ਕਰੂ ਇਤਿਹਾਸ ਸੁਨਿਹਰੀ ਸਮਿਆਂ ਨੂੰ
ਸੂਰਜ ਦੀ ਥਾਂ ਤਾਰੇ ਦਿਨੇ ਵਿਖਾਉਣੇ ਨੇ!
**

2.

ਆਇਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮੇਰੀ ਮੰਜ਼ਲ ਦਾ ਥਹੁ- ਟਿਕਾਣਾ।
ਏਥੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਰੁਕਣਾ ਮੈ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਜਾਣਾ।

ਹਾਲੇ ਮੈਂ ਕਹਿਕਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਵੱਜਦਾ ਸੰਗੀਤ ਸੁਣਨਾ
ਤੇ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਮਹਿਫ਼ਲ ਦੇ ਵਿਚ ਗੀਤ ਗਾ’ਣਾ।

ਵਗਦੇ ਪਸੀਨਿਆਂ ਦਾ ਆਲਾਪ ਵੀ ਗ਼ਜ਼ਬ ਹੈ
ਉਸ ਰਾਗ ਵਿਚ ਮੈਂ ਢਲ਼ਨਾ ਸੁਰ ਨਾਲ ਸੁਰ ਮਿਲਾ’ਣਾ।

ਜਿਹੜੇ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਫ਼ਰਤ ਨਿਰੀ ਬਚੀ ਹੈ
ਮੈਂ ਖੂਨ ਦਿਲ ਦਾ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਅਗਨ ਨੂੰ ਬੁਝਾ’ਣਾ।

ਵੱਜਦੀ ਰਬਾਬ ਦੀ ਜੋ ਸੰਘੀ ਨੁੰ ਘੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ
ਮੈਂ ਜੂਝਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਗ ਤੇ ਸਬਕ ਹੈ ਸਿਖਾ’ਣਾ।

ਕਲੀਆਂ ਦੇ ਨਰਮ ਹਿਰਦੇ ਪੌੜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿੱਧਣ
ਸਾਨ੍ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੜਕੇ ਨੱਕ ਵਿਚ ਨਕੇਲ ਪਾ’ਣਾ।

ਇਹ ਰੁੱਖ, ਪਸ਼ੂ, ਪੰਛੀ ਸਾਡੀ ਹੀ ਅੰਸ਼ ਚੋਂ ਹਨ
ਗਲਵਕੜੀ ‘ਚ ਲੈ ਕੇ ਸੀਨੇ ਦੇ ਨਾਲ ਲਾ’ਣਾ।
**

3.

ਰੁਕੇ ਨਾ ਤੇਰੇ ਪਾਣੀ ਉਸ ਵਰਜਿਆ ਬਥੇਰਾ।
ਅੰਤ ਥਲ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਸੁੱਕ ਗਿਆ ਨੀਰ ਤੇਰਾ ।

ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਗ਼ਮ ਦੇ ਸਾਏ ਤੇ ਅੱਖੀਆਂ ‘ਚ ਖੰਡਰ
ਕਿਸ ਨੇ ਉਧਾਲਿਆ ਹੈ ਤੇਰੇ ਰੂਪ ਦਾ ਸਵੇਰਾ।

ਭੱਜੇ ਘਰੋਂ ਇਹ ਸਮਝ ਕੇ, ਹੈ ਮੁੱਠ ਵਿਚ ਸੂਰਜ
ਜਦ ਭੇਦ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਪੇਸ਼ ਸੀ ਬੇਦਰਦ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰਾ।

ਦਿੱਤਾ ਬੁਝਾ ਇਕਦਮ ਤੂੰ ਜਗਦਾ ਸੀ ਇਕ ਚਿਰਾਗ
ਐ ਹਵਾ! ਗਿਆ ਪਰਖਿਆ ਕਿੱਡਾ ਕੁ ਤੇਰਾ ਜੇਰਾ ।

ਮੈਂ ਡੁੱਬ ਗਿਆ ਕਿ ਯਾਰ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲਾਂ’ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ
ਉਹ ਕਹਿ ਰਹੇ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਕਸੂਰ ਮੇਰਾ।

ਅੰਬਰ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਪੁੱਟਣੋਂ ਮੈਂ ਖੁੰਝਣਾ ਨਹੀਂ
ਪਾਏ ਤਾਂ ਸਈਂ ਇਕ ਵਾਰ ਉਹ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਫੇਰਾ।

ਉੱਡਣਾ ਹੈ ਮੈਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਹਰ ਹਾਲ, ਤੋੜ ਕੇ
ਮੇਰੇ ਦੁਆਲੇ ਗਿਰਝਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਜੋ ਘੇਰਾ।
**

4.

ਫ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕਰ, ਅਵੱਸ਼ ਇਕ ਦਿਨ, ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਪੁੱਜ ਜਾਣਾ ਹੈ।
ਬੜਾ ਪੈਂਡਾ ਕਠਿਨ ਹੈ ਪਰ ਅਸੀਂ ਸਰ ਕਰ ਵਿਖਾ’ਣਾ ਹੈ।

ਬਥੇਰੇ ਚੰਦ, ਸੂਰਜ. ਚੜ੍ਹਨ, ਛਿਪਣਗੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ
ਅਸੀਂ ਸਾਬਤ ਕਦਮ ਚਲਣਾ ਤੇ ਨਾ ਦਿਲ ਨੂੰ ਡੋਲ੍ਹਾ’ਣਾ ਹੈ।

ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਭਰਕੇ ਖਿਲਾਅ ਨੂੰ ਚੀਰ ਕੇ ਲੰਘਣਾ
ਦੁਮੇਲਾਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਅੱਗੇ, ਪਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡਾ ਟਿਕਾਣਾ ਹੈ।

ਅਸਾਡੇ ਤੇਜ਼ ਨੂੰ ਤਕ ਕੇ ਨਜ਼ਰ ਅੰਬਰ ਦੀ ਝੁਕ ਜਾਵੇ
ਅਸੀਂ ‘ਨੇਰੇ ਦੀ ਹਿੱਕ ਉੱਤੇ ਨਵਾਂ ਸੂਰਜ ਉਗਾ’’ਣਾ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਪੱਥਰ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ ਅਸੀਂ ਕੰਧਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ
ਅਸੀਂ ਜੀਵਤ ਸਿਤਾਰੇ ਹਾਂ ਸਦਾ ਹੀ ਜਗਮਗਾਣਾ ਹੈ।

ਨਦੀ ਰੋਂਦੀ ਰਹੀ ਦਰਿਆ ਜਿਉਂ ਹਾਉਕੇ ਰਿਹਾ ਭਰਦਾ
ਕਦੀ ਪਰ ਨੀਰ ਨਹੀਂ ਰੁਕਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਰ ਬੰਨ ਢਾ”ਣਾ ਹੈ।

ਘਟਾ, ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ ਆਖੇ ਆਓ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਰਲ ਜਾਓ
ਜਿਮੀ ਦੀ ਤਪਸ਼ ਹਰਨੀ ਹੈ ਥਲਾਂ ਦਾ ਘਰ ਸਜਾ’ਣਾ ਹੈ।

ਬਰਫ਼ ਪਿਘਲੀ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਦਰਿਆ ਅਤੇ ਨਦੀਆਂ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਿਧਰ ਵੀ ਜਾਣਾ ਨਵੇਂ ਰਸਤੇ ਬਣਾ’ਣਾ ਹੈ।

ਬਿਰਖ ਸਨ ਸੋਗ ਵਿਚ ਡੁੱਬੇ, ਹਵਾ ਨੇ ਹੌਸਲਾ ਦਿੱਤਾ
ਕਰੋ ਨਾ ਦਿਲ ਨੂੰ ਹੁਣ ਹੌਲ਼ਾ ਸੁਬ੍ਹਾ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾ’ਣਾ ਹੈ।
**

5.

ਬਿਨ ਚਾਨਣ ਦੇ ਉਜਲਾ ਵਿਹੜਾ ਹੋਂਣਾ ਨਹੀਂ।
ਪਾਰ, ਬਿਨਾਂ ਨਿਸ਼ਚੈ ਦੇ ਬੇੜਾ ਹੋਂਣਾ ਨਹੀਂ।

ਤੂੰ! ਜੇ ਟੀਚਾ ਮਿੱਥ ਕੇ ਢੇਰੀ ਢਾਹ ਬੈਠਾ
ਤੇਰਾ ਮੰਜ਼ਲ ਦੇ ਸੰਗ ਨੇੜਾ ਹੋਣਾ ਨਹੀਂ।

ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਲਗਰਾਂ, ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਲੂਹ ਕੇ
ਮਾਲੀ! ਤੇਰੇ ਬਾਗ ‘ਚ ਖੇੜਾ ਹੋਂਣਾ ਨਹੀਂ।

ਕੱਤਣ ਵਾਲੀ ਦੀ ਨੀਯਤ ਜਦ ਖੋਟੀ ਹੈ
ਇਸ ਚਰਖੇ ਦਾ ਪੂਰਾ ਗੇੜਾ ਹੋਂਣਾ ਨਹੀਂ।

ਤੂੰ ਜੇ ਬੱਦਲਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਰਲ਼ ਕੇ ਉਡਣਾ ਹੈ
ਧੁੱਪ ਤੇ ਛਾਂ ਦਾ ਫੇਰ ਨਿਖੇੜਾ ਹੋਣਾ ਨਹੀਂ।

ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸਾਹਵੇਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕੰਮ !
ਹੈ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਜਿਹੜਾ ਹੋਂਣਾ ਨਹੀਂ।

ਸ਼ਬਦ ਤਲੀ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਨਾ ਜਾ
ਸ਼ਾਇਰਾ! ਸ਼ੁਹਰਤ ਨਾਲ ਨਬੇੜਾ ਹੋਂਣਾ ਨਹੀਂ।

ਐਵੇਂ ਨਾ ‘ਗੁਰਨਾਮ’ ਤਿਜਾਰਤ ਕਰ ਬੈਠੀਂ
ਤੈਥੋਂ ਨਿੱਤ ਦਾ ਝੰਜਟ – ਝੇੜਾ ਹੋਂਣਾ ਨਹੀਂ।
**
ਗੁਰਨਾਮ ਢਿੱਲੋਂ
gdhhillon@hotmail.com
+44 (0)2392597990

*’ਲਿਖਾਰੀ’ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ‘ਲਿਖਾਰੀ’ ਦਾ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਹਰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੇਵਲ ‘ਰਚਨਾ’ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੋਵੇਗਾ।
*
***
1049
***

About the author

gurnam dhillon
ਗੁਰਨਾਮ ਢਿਲੋਂ
gdhillon4@hotmail.com | + ਲਿਖਾਰੀ ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ