18 April 2024

ਵਿਸਾਖੀ ਬਚਾਓ— ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੁੰਦਰਾ, ਕਵੈਂਟਰੀ (ਯੂ. ਕੇ.)

ਅੱਡ ਕੇ ਝੋਲੀ ਅੱਜ ਕਰ ਫੇਰ ਅਰਦਾਸਾਂ,
ਸਾਡੇ ਮੁੱਕਣ ਨਾ ਕਦੀ ਵੀ ਕੋਠੀ ਦੇ ਦਾਣੇਂ,
ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਫੇਰ ਇਹ ਸਮਝਣ,
ਅਸੀਂ ਸਾਂ ਲੋਕੀਂ ਬੜੇ ਸੁੱਘੜ ਸਿਆਣੇਂ।

ਨਸਲਾਂ ‘ਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਗੂੜ੍ਹਾ ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਾ,
ਬੜਾ ਹੀ ਪੀਡਾ ਅਤੇ ਹੈ ਮੁੱਢ ਕਦੀਮੀ,
ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਨਾ ਕੋਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ,
ਇਹ ਤੱਥ ਹੈ ਹਕੀਕੀ ਤੇ ਹੈ ਪੁਰ ਜ਼ਮੀਨੀ।

ਵਿਸਾਖੀ ਦੀ ਆਮਦ ਲਿਆਵੇ ਭਰ ਭਰ ਕੇ,
ਉਮੀਦਾਂ ਦੇ ਦੱਥੇ ਅਤੇ ਚਾਵਾਂ ਦੇ ਰੇਲੇ,
ਪਰ ਜੇ ਕੁਦਰਤ ਹੋ ਜਾਏ ਕਦੇ ਕਰੋਪੀ,
ਤਾਂ ਸਿਰ ਪਏ ਦੁੱਖੜੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਫਿਰ ਝੇਲੇ।

ਕੀਤੀ ਕਰਾਈ ਸਾਰੀ ਉਮਰਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ,
ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤ ਜੇ ਭਸਮ ਕਰ ਜਾਵੇ,
ਬੇਵੱਸ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਪੱਲੇ ਫਿਰ ਬਚਦੇ,
ਲੱਖਾਂ ਸਿਆਪੇ, ਧੱਕੇ, ਹੌਕੇ ਅਤੇ ਹਾਵੇ।

ਵਿਸਾਖੀ ਫਿਰ ਕਾਹਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਹੈ ਰਹਿੰਦੀ,
ਕਰੋਪੀ ਦੇ ਝੱਖੜ ਜਦ ਸਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਝੁੱਲਦੇ,
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਬੈਸਾਖੀਆਂ ਦੇ ਉੱਤੇ,
ਤ੍ਰਿਪ ਤ੍ਰਿਪ ਹੰਝੂ ਫੇਰ ਅੱਖਾਂ ਚੋਂ ਡੁੱਲ੍ਹਦੇ।

ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਮਹਿਲ ਤਿੜਕ ਜਾਵੇ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ,
ਆਸਮਾਨ ਵੱਲ ਥੁੱਕਿਆ ਜਦ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਮੂੰਹ ਤੇ,
ਫੇਰ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅੱਖ ਵਿੱਚ ਅੱਖ ਪਾ ਕੇ,
ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ ਆਹ ਫੇਰ ਕਾਲ਼ਜੇ ਨੂੰ ਧੂਅ ਕੇ।

ਕੁਦਰਤ ਪੁੱਛਦੀ ਸਵਾਲ ਔਖੇ ਕਈ ਤੈਥੋਂ,
ਗਿਣਾ ਖਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਚਿੱਠਾ!
ਕਿੱਥੇ ਕਿੱਥੇ ਜ਼ਹਿਰ ਹੈ ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਘੋਲਿਆ,
ਜੋ ਪਿਲਾਇਆ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿ ਸ਼ਰਬਤ ਮਿੱਠਾ।

ਅੱਤ ਤੂੰ ਕੀਤੀ ਹੈ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ,
ਮੇਰੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਤੂੰ ਘੱਟੇ ਵਿੱਚ ਪਾਕੇ,
ਤਾਹੀਉਂ ਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਹੁਣ ਕਰੋਪੀ ਦਿਖਾ ਕੇ,
ਲਾਇਆ ਹੈ ਮੱਥਾ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ।

ਹੁਣ ਤੂੰ ਤੇ ਮੈਂ ਹਾਂ ਆਹਮਣੇ ਸਾਹਮਣੇ,
ਹਾਲੇ ਵੀ ਕਰਨੇ ਜੇ ਪੁੱਠੇ ਤੂੰ ਕਾਰੇ,
ਨਹੀਂ ਆਉਣੀ ਮੁੜ ਤੇਰੀ ਵਿਸਾਖੀ ਸਵੱਲੀ,
ਨਹੀਂ ਲੱਗਣੇ ਮੁੜ ਕੇ ਮੇਲੇ ਫੇਰ ਭਾਰੇ।

ਆ ਫਿਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਤੂੰ ਗਲਤੀ ਨੂੰ ਮੰਨ ਕੇ,
ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਦੀ ਭੁੱਲ ਬਖਸ਼ਾ ਲੈ,
ਭੁੱਲ ਜਾ ਆਪਣੇ ਫ਼ਤੂਰੀ ਸਭ ਜਜ਼ਬੇ,
ਹਲੀਮੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਕੇ ਗਲ ਆਪਣੇ ਲਗਾ ਲੈ।

ਅੱਡ ਕੇ ਝੋਲੀ ਕਰ ਅੱਜ ਫੇਰ ਅਰਦਾਸਾਂ,
ਸਾਡੇ ਮੁੱਕਣ ਨਾ ਕਦੀ ਵੀ ਕੋਠੀ ਦੇ ਦਾਣੇਂ,
ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਫੇਰ ਇਹ ਸਮਝਣ,
ਅਸੀਂ ਸਾਂ ਲੋਕੀਂ ਬੜੇ ਸੁੱਘੜ ਸਿਆਣੇਂ।
***
ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੁੰਦਰਾ
ਕਵੈਂਟਰੀ ਯੂ. ਕੇ.

*’ਲਿਖਾਰੀ’ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ‘ਲਿਖਾਰੀ’ ਦਾ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਹਰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੇਵਲ ‘ਰਚਨਾ’ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੋਵੇਗਾ।
*
***
1068
***

About the author

ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੁੰਦਰਾ
+ ਲਿਖਾਰੀ ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ

ਮੇਰਾ ਹਵਾਲਾ
ਅਧਖੜ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਚਾਅ ਉਦੋਂ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜਦੋਂ ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਬਚਪਨ ਦਾ ਚੇਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਵਿਸਰਿਆ ਦੋਸਤ, ਤਖਤ ਕੇਸ ਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਗਿਆਨੀ ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ,  ਚਾਲੀ ਕੁ ਸਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰੇ ਹੀ ਰੇਡੀਓ ਸ਼ੋ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਨਿਕਲਿਆ, “ਵਿਛੜਿਆਂ ਮੇਲੈ ਪ੍ਰਭੂ ਹਰਿ ਦਰਗਹਿ ਕਾ ਬੈਸੀਠੁ”। ਇਸੇ ਹੀ ਸ਼ੀਰਸ਼ਕ ਉੱਤੇ ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਕਹਾਣੀ ਮੈਂ ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਾਇਆ ਕਿ ਮੈਂ ਲਿਖਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਾਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਫੇਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਬਣ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਨਾਲ ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਨਿਰਬਾਹ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਜਮਾਕਾਰੀ, ਰੇਡੀਓ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਆਦਿਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੁਣ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਹੱਡ ਪੈਰ ਚੱਲਦਿਆਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ। ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਣਾ ਗਿਲਣਾ, ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨਾ, ਬਹਿਸ ਕਰਨਾ ਮੇਰੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸ਼ੌਂਕ ਹਨ। ਅਸੂਲਾਂ ਉੱਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦੀ ਭੈੜੀ ਆਦਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਵੀ ਝੱਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਆਦਤਾਂ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਨਾ ਛੁੱਟਦੀਆਂ। ਇਸ ਲਿਹਾਜ ਨਾਲ ਜਿਹੜੀ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰ ਲਈਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅੰਗ, ਹਾਸਰਸ, ਇਤਿਹਾਸ, ਸਭਿਆਚਾਰ, ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਆਦਿਕ ਸਭ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ, ਐਡੀਟਰੀ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ੌਂਕ ਹੈ ਜਿਸ ਅਧੀਨ ਦੋ ਕੁ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸੋਧਣ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਬਾਕੀ ਸਭ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹੈ।
ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੁੰਦਰਾ
***

ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੁੰਦਰਾ

ਮੇਰਾ ਹਵਾਲਾ ਅਧਖੜ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਚਾਅ ਉਦੋਂ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜਦੋਂ ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਬਚਪਨ ਦਾ ਚੇਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਵਿਸਰਿਆ ਦੋਸਤ, ਤਖਤ ਕੇਸ ਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਗਿਆਨੀ ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ,  ਚਾਲੀ ਕੁ ਸਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰੇ ਹੀ ਰੇਡੀਓ ਸ਼ੋ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਨਿਕਲਿਆ, “ਵਿਛੜਿਆਂ ਮੇਲੈ ਪ੍ਰਭੂ ਹਰਿ ਦਰਗਹਿ ਕਾ ਬੈਸੀਠੁ”। ਇਸੇ ਹੀ ਸ਼ੀਰਸ਼ਕ ਉੱਤੇ ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਕਹਾਣੀ ਮੈਂ ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਾਇਆ ਕਿ ਮੈਂ ਲਿਖਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਾਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਫੇਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਬਣ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਨਾਲ ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਨਿਰਬਾਹ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਜਮਾਕਾਰੀ, ਰੇਡੀਓ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਆਦਿਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੁਣ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਹੱਡ ਪੈਰ ਚੱਲਦਿਆਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ। ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਣਾ ਗਿਲਣਾ, ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨਾ, ਬਹਿਸ ਕਰਨਾ ਮੇਰੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸ਼ੌਂਕ ਹਨ। ਅਸੂਲਾਂ ਉੱਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦੀ ਭੈੜੀ ਆਦਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਵੀ ਝੱਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਆਦਤਾਂ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਨਾ ਛੁੱਟਦੀਆਂ। ਇਸ ਲਿਹਾਜ ਨਾਲ ਜਿਹੜੀ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰ ਲਈਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅੰਗ, ਹਾਸਰਸ, ਇਤਿਹਾਸ, ਸਭਿਆਚਾਰ, ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਆਦਿਕ ਸਭ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ, ਐਡੀਟਰੀ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ੌਂਕ ਹੈ ਜਿਸ ਅਧੀਨ ਦੋ ਕੁ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸੋਧਣ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਸਭ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹੈ। ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੁੰਦਰਾ ***

View all posts by ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੁੰਦਰਾ →