ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਅਲ ਦੇ ਮਨਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ – ਡਾ ਰਾਜੇਸ਼ ਕੇ ਪੱਲਣ

ਲੌਕਡਾਊਨ ਦੇ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਉਹ ਅਸਲੀਅਤ ਦੇਖੀ ਜਦੋਂ ਮੈਂ, ਭਾਵੇਂ ਅਨਜਾਣੇ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਹਸਤੀ ਦੁਆਰਾ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਵਾਲੇ ਚੈਨਲ ‘ਤੇ ਟੀ.ਵੀ ਸੀਰੀਅਲ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਵਰਚੂਅਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵੱਲ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਝਟਕਾ ਸਵਾਗਤ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ ਪਰ ਇਹ ਕੁਝ ਹਿਚਕੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ।

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦੇ ਹੋਏ, ਬਹੁਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਅਲ ਅਜੀਬ ਅਰਾਜਕਤਾ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਪਰ ਇੱਕ ਬੇਲੋੜੀ ਸੋਚ ਦਾ ਬੇਅੰਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੰਥਨ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਅਸਲੀਅਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਕੇ, ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉੱਚੇ ਮਿਆਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ।

ਇਹਨਾਂ “ਸੋਪ ਓਪੇਰਾ” ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਔਰਤ-ਪੁਰਸ਼ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿਚਲੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਔਗੁਣ ਹਨ ਜੋ ਘੱਟ-ਸਤਿਕਾਰ ਵਾਲੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮੂਚ ਰਵਾਨਗੀ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮਨਾਂ ਦੇ ਦਿਸਹੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਮਰਦ-ਹਉਮੈ ਦੁਆਰਾ ਵਿਰਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿੱਚ ਚਿਤਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਉਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੀ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਕਸਤ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਅਕਸਰ ਕਿਸਮਤ ਅਤੇ ਮੌਕਾ-ਮੇਲ਼ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ, ਸੈੱਲ-ਫ਼ੋਨ ਕਾਲਾਂ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਦੁਆਰਾ ਪਾਤਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਫ਼ੋਨ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਹ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਰੋਮਾਂਚਕ ਬਣਾਉਣ ਵੱਲ ਝੁਕਦੇ ਹਨ। ਸੱਸ ਬਨਾਮ ਨੂੰਹ ਦੀਆਂ ਵਿੱਥਾ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਸ਼ਲੀਲ, ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਤਿੱਖੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਬੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਲੋਹੜੇ ਦੀ ਭੀੜ ਨਾਲ਼ ਭਿੱਜੇ ਡਰਾਮੇ ਕਿਸੇ ਨੈਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਰਚੇ ਜਾਂਦੇ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮਾਮੂਲੀ ਇੱਲਤਾਂ/ਚਾਲਾਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ) ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਗਲੇ ਨੂੰ ਦਬੋਚਣ ਦਾ ਰੋਲ ਨਿਭਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਬਿਰਤਾਂਤ-ਸੰਚਾਲਨ ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨੈਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਅਤੇ ਡਰਾਮੇ ਕਈ ਵਾਰ ਬਹੁਤ-ਲੋੜੀਂਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਕਾਫ਼ੀ ਚਿਤਰਨ ਬਣ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ. ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ,ਪਾਤਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੀ ਮਿਰਗ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਡਰਾਮੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਰਫ਼ ਫਿੱਕੀ ਕਾਪੀ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਡਰਾਇੰਗ-ਰੂਮ ਦਾਅਵਤ ਅਤੇ ਬੈੱਡਰੂਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਧਾਰਾਵਾਹਿਕਾਂ ਦਾ ਤਾਣਾ-ਬਾਣਾ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਵਿਆਹੁਤਾ ਝਗੜੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਹੀ ਉਹ ਕਿਸੇ ਤਰਕਪੂਰਨ ਹੱਲ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ।

ਉਹ ਬੇਲੋੜੇ ਅਤੇ ਅਣਗਹਿਲੀ ਨਾਲ਼ ਛੋਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤਾਲਮੇਲ ਇੱਕ ਅਚਾਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਗਾੜ ਅਤੇ ਮੁੜ-ਵਾਪਸੀ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਉਹੀ ਉਦਾਸੀਨ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਚਿਤਰਨ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਨਮੂਨਾ ਹੋ ਨਿੱਬੜਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਲਾਕਾਰ ਸੈਲੂਲੋਇਡ ਅਭਿਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਦਰਸ਼ਕ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਜਾਣੂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਦਰਸ਼ਕ ਥੱਕਣ ਲੱਗ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਕਣ ਵੀ ਲੱਗ ਗਏ ਹਨ। ਇੱਕ ਨਕਲ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਕਲ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹਨਾਂ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਨੇ ਘਟੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇੰਸਕੇਪ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਵਧੀਆ ਧੁਨ ਅਤੇ ਰੰਗਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਝੂਠ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।

ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ, ਨਾਰੀ-ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਬਾਸੇ ਥੀਮ ਨੂੰ ਮਰਦਾਨਾ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਆਰਥਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਛੂਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ, ਦੁਬਾਰਾ ਫੇਰ, ਪੁਰਖ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਨਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੁਆਰਾ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਔਰਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਰਦ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਿਗਲ ਨੂੰ ਹੀ ਵਜਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸ ਦਾ ਹੱਲ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖੋਖਲਾ ਅਤੇ ਤਿਲਕਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੀ ਚੁਸਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨਾਰੀਵਾਦ ਦੇ ਇੱਕੋ ਰੰਗ ਨਾਲ ਛਿੜਕਿਆ, ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪੂਰਾ ਉਪ-ਸੰਰਚਨ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਇਜਾਰੇਦਾਰੀ ਪਿਛਾਖੜੀ ਕਠੋਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹੀ ਗੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਟੀਆ ਹਾਸਰਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਬਨਾਵਟੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦਰਸ਼ਕ ਇਹ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਾਸ ਵਿਅੰਗਮਈ ਹੈ ਜਾਂ ਸਥਿਤੀਵਾਦੀ ਜਾਂ ਵਿਅੰਗਾਤਮਿਕ ਜਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਅੰਗ; ਜਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਦਰਸ਼ਕ ਦੇ ਚੁਸਤ ਨਿਰਣੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਉਸ ਉੱਪਰ ਹੀ ਠੋਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈI

ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਡਰਾਮੇ ਕਾਹਲੀ ਅਤੇ ਭੜਕਾਹਟ ਵਿਚ ਰਚੇ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਢਾਲ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਇੱਕ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ, ਨੈਤਿਕ, ਨਿੱਘਰ ਸੋਚ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਅਤੇ ਨਿਖਾਰਨ ਦਾ ਸੋਹਣਾ ਮੌਕਾ ਲਗਭਗ ਗਵਾਚ ਗਿਆ ਹੈ; ਜਾਂ ਫਿਰ ਇੰਝ ਕਹਿ ਲਈਏ ਕਿ ਇਹ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੌਕਾ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕਿ ਮਸਲ ਕੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਟੀ.ਵੀ ਸੀਰੀਅਲ ਸਾਡੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਨਾਲ ਬੱਝੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਅਸਲ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ. ਸਿਰਫ਼ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਵਕੂਫ਼ੀ ਅਤੇ ਮੱਧਮਤਾ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਨਾਲ ਨਸ਼ਾ ਠੋਸ ਰਹੇ ਹਨ।

ਛੋਟੇ ਪਰਦੇ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸਲਾਟ ਉੱਚ ਦਰਜੇਬੰਦੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਪੇਟੈਂਟ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਿੱਧ-ਚੁੱਕੇ ਮਾਪ-ਦੰਡਾਂ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਅਯੋਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੈਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗ਼ਾਇਬ ਹੈ।