by | 1. ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਪੁੱਤਰ ਤੁਰ ਗਏ ਨੂਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਜਵਾਈਆਂ ਦੇ। ਆਪਾਂ ਦੋਵੇਂ ਕੱਲੇ ਰiਹ ਗਏ, ਤੱਕੀਏ ਵਾਂਗ ਸ਼ੁਦਾਈਆਂ ਦੇ। ਬਿੱਜੜੇ ਵਾਂਗੂੰ ਤੀਲੇ ਤੀਲੇ, ਬੁਣੇ ਸੀ ਕਦੀ ਇਸ ਆਲ੍ਹਣੇ ਦੇ। ਮਾਰ ਉਡਾਰੀ ਬੋਟ ਉੱਡ ਗਏ, ਝੁੰਡ iਜਵੇਂ ਮੁਰਗਾਈਆਂ ਦੇ। ਮੂੰਹ ਦੀ ਕੱਢ ਮੂੰਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈ, ਬੁਰਕੀ ਬੁਰਕੀ ਗਿਣ ਗਿਣ ਕੇ, ਚੱਟਮ ਕਰ ਗਏ ਭਰੇ ਕਟੋਰੇ, ਮੱਖਣ, ਦੁੱਧ ਮਲਾਈਆਂ ਦੇ। ਸੁੱਖ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਲੈਂਦੇ ਲੈਂਦੇ, ਸਾਲ ਕਈ ਅੱਜ ਸੁਪਨਾ ਹੋ ਗਏ, ਚਮਕ ਦਮਕ ਦੇ ਦੀਵੇ ਬੁਝ ਗਏ, ਅੱਖਾਂ ਅੱਜ ਸਧਰਾਈਆਂ ਦੇ। ਜੀਵਨ ਦੀ ਚੱਕੀ ਦਾ ਚੱਕਰ, ਰਵਾਂਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਰਵਾਂ ਹੋ iਗਆ, ਹਕੀਕਤਾਂ ਹੁਣ ਪਰਛਾਵੇਂ ਬਣੀਆਂ, ਪੈੜ ਮਿਟ ਗਏ ਰਾਹੀਆਂ ਦੇ। ਇੱਕ ਦੋ ਚਾਰ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੇ ਜਦ, ਆਪਣਾ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਦਿਖਾਇਆ, ਝੁੰਜਲਾ ਗਈ ਕਾਇਆਂ ਬੇਚਾਰੀ, ਉਡ ਗਏ ਹੋਸ਼ ਹਵਾਈਆਂ ਦੇ। ਆ ਸੱਜਣੀ ਉਠ ਤਿਣਕੇ ਚੁਣੀਏ, ਜੋ ਹੱਥੋ ਹੱਥੀ ਖਿਲਰ ਗਏ, ਸਾਂਭਣਗੇ ਡੁੱਬਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹੀਓ, ਜਾਏ ਜੋ ਕੱਖਾਂ ਕਾਹੀਆਂ ਦੇ। ਹੋਰ ਸਹਾਰਾ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਲੱਭਣਾ, ਨਜ਼ਰ ਦੌੜਾ ਕੇ ਜਿੱਧਰ ਵੀ ਦੇਖੇਂ, ਪੜ੍ਹ ਲੈ ਤੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੱਤਰੇ, ਚਿੱਠੇ ਭਰੇ ਗਵਾਹੀਆਂ ਦੇ। **2. ਘਰ ਤੋਂ ਘਰ ਤੱਕ ਘਰ ਤੋਂ ਘਰ ਤੱਕ ਦਾ, ਮੇਰਾ ਇਹ ਸਫ਼ਰ, 3. ਇਮਤਿਹਾਨ ਮੀਂਹ ਦੀ ਵਾਛੜ, ਟਿੱਬੇ ਟੋਏ, ਸਵੇਰ ਸਾਰ ਦਾ ਮੌਕਾ, ਮੌਕੇ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਲੇਟ ਨਾ ਹੋਵਾਂ, ਧੁੜਕੂ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖਾਵੇ, ਰੱਟੇ ਲਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਿਆਂ, ਦਿਨ ਕਈ ਸਨ ਬੀਤੇ, ਸ਼ੁਕਰ ਕੀਤਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਹਾਲ ਵਿੱਚ, ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਜਾ ਵੜਿਆ, ਇਮਤਿਹਾਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਿਚ, ਮਿੰਟ ਹੀ ਦੋ ਸਨ ਬਾਕੀ, ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਛੇ, ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਤੇਰੀ ਚਿੱਠੀ, ਬਹੁਤ ਫਰੋਲੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਆਪਣੀਆਂ, ਕੀਤਾ ਹਰ ਕੋਈ ਚਾਰਾ, ਕਾਹਲੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਘਰੇ ਛੱਡ ਆਇਆ, ਮੈਂ ਉਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਟੁਕੜਾ, ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਨੇ ਸੌਰੀ ਕਹਿ, ਮੈਨੂੰ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ, ਬੇ ਵੱਸ ਆਪਣੀ ਹਾਲਤ ਉੱਤੇ, ਮੈਂ ਜ਼ਾਰ ਜ਼ਾਰ ਫਿਰ ਰੋਇਆ, ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਰੋ ਰਿਹਾ ਸਾਂ, ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਮੈਂ ਲਿਟਿਆ, ਹੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੁੜ੍ਹਦੇ ਜਾਂਦੇ ਵਾਂਗੂੰ, ਬੜੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਸਨ ਮਾਰੇ, ਇੰਨੇ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਵੱਖੀ ਦੇ ਵਿੱਚ, ਹੁੱਝ ਜਿਹੀ ਇੱਕ ਵੱਜੀ, ਕੀ ਤੂੰ ਚੀਖ ਚਿਹਾੜਾ ਪਾਇਆ, ਤੈਨੂੰ ਹੈ ਕੀ ਹੋਇਆ, ਨਾ ਸੌਂਦਾ, ਨਾ ਸੌਣ ਇਹ ਦਿੰਦਾ, ਕੈਸਾ ਹੈ ਇਹ ਬੰਦਾ, ਡੌਰ ਭੌਰ ਮੇਰੀ ਹਾਲਤ ਹੋ ਗਈ, ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਕੋਈ ਨਾ ਲੱਗੀ, ਹੋਸ਼ ਟਿਕਾਣੇ ਆਈ ਆਖ਼ਰ, ਸਭ ਚਾਨਣ ਮੈਨੂੰ ਹੋਇਆ, ਲੱਖ ਲੱਖ ਸ਼ੁਕਰ ਰੱਬ ਦਾ, ਨਾਲੇ ਮੈਂ ਘਰ ਵਾਲੀ ਦਾ ਕੀਤਾ, ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਵੱਖੀ ਮੇਰੀ ਥ੍ਹੋੜੀ ਜਿਹੀ ਸੀ ਸੇਕੀ, ** 4. ਗਹਿਮਾ ਗਹਿਮ ਹੈ ਦੁਨੀਆ ਹਰ ਇੱਕ ਚਾਤਰ ਖ਼ੂਬ ਕਹਾਵੇ, ਨਾਢੂ ਖਾਂ ਹਰ ਇੱਕ ਦਾ ਨਾਂ ਏ, ਬਣਦੇ ਤਿੜਦੇ ਅੱਜ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਖੋਤੇ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਪ ਹੈ ਕਹਿੰਦੀ, ਸੋਹਣੇ ਸੋਹਣੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਟਾਕੀ ਜਾ ਅਸਮਾਨੀ ਲਾਵੇ, ਲੱਪੀਂ ਪਾ ਪਾ ਅੱਖੀਂ ਕਜਲਾ, ਛੁੱਪ ਜਾਵਣ ਫਿਰ ਜੋੜੀਆਂ ਕਿਧਰੇ, ਕਾਣਾ ਅੰਨ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ, ਦੋ ਲੱਤੇ ’ਤੇ ਪਾਵੇ ਕਾਠੀ, ਮੂਰਖ ਅੱਜ ਸਿਆਣਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਹਰ ਦਹਿਲੇ ਤੇ ਨਹਿਲਾ ਵੱਜਦਾ, ਮੱਝ ਲਾਠੀ ਦੇ ਹੱਥੀਂ ਚੜ੍ਹ ਗਈ, ਨਹੀਂ ਅਵੇਸਲਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਖੋਂ, |
| *** 564 *** |
ਮੇਰਾ ਹਵਾਲਾ
ਅਧਖੜ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਚਾਅ ਉਦੋਂ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜਦੋਂ ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਬਚਪਨ ਦਾ ਚੇਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਵਿਸਰਿਆ ਦੋਸਤ, ਤਖਤ ਕੇਸ ਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਗਿਆਨੀ ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ, ਚਾਲੀ ਕੁ ਸਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰੇ ਹੀ ਰੇਡੀਓ ਸ਼ੋ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਨਿਕਲਿਆ, “ਵਿਛੜਿਆਂ ਮੇਲੈ ਪ੍ਰਭੂ ਹਰਿ ਦਰਗਹਿ ਕਾ ਬੈਸੀਠੁ”। ਇਸੇ ਹੀ ਸ਼ੀਰਸ਼ਕ ਉੱਤੇ ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਕਹਾਣੀ ਮੈਂ ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਾਇਆ ਕਿ ਮੈਂ ਲਿਖਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਾਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਫੇਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਬਣ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਨਾਲ ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਨਿਰਬਾਹ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਜਮਾਕਾਰੀ, ਰੇਡੀਓ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਆਦਿਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੁਣ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਹੱਡ ਪੈਰ ਚੱਲਦਿਆਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ। ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਣਾ ਗਿਲਣਾ, ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨਾ, ਬਹਿਸ ਕਰਨਾ ਮੇਰੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸ਼ੌਂਕ ਹਨ। ਅਸੂਲਾਂ ਉੱਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦੀ ਭੈੜੀ ਆਦਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਵੀ ਝੱਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਆਦਤਾਂ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਨਾ ਛੁੱਟਦੀਆਂ। ਇਸ ਲਿਹਾਜ ਨਾਲ ਜਿਹੜੀ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰ ਲਈਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅੰਗ, ਹਾਸਰਸ, ਇਤਿਹਾਸ, ਸਭਿਆਚਾਰ, ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਆਦਿਕ ਸਭ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ, ਐਡੀਟਰੀ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ੌਂਕ ਹੈ ਜਿਸ ਅਧੀਨ ਦੋ ਕੁ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸੋਧਣ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਬਾਕੀ ਸਭ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹੈ।
ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੁੰਦਰਾ
***
