ਹਨੇਰੇ ਰਾਹਾਂ ‘ਚ ਬਲਦਾ ਅੱਖਰ ਸੀ –ਡਾ. ਐੱਸ. ਤਰਸੇਮ — ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਸੰਘੇੜਾ

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਵਾਚਦਿਆਂ, ਕੁਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਆਪ- ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਸਿਰ ਝੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਪੈਰ-ਪੈਰ ਤੇ ਪਰਖਿਆ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਅਗਨੀ-ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਸ਼ੁੱਧ ਸੋਨਾ ਬਣਕੇ ਨਿਕਲਦੇ ਰਹੇ। ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਅਸੰਭਵ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾ ਕੇ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਨਵੀਂਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦੀਆਂ ਮੂਹਰਲੀਆਂ ਸਫਾਂ ਵਿਚ ਡਾ.ਐੱਸ ਤਰਸੇਮ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ।

ਡਾ. ਐੱਸ. ਤਰਸੇਮ ਦਾ ਜਨਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਰਨਾਲਾ ਦੀ ਤਪਾ ਮੰਡੀ ਵਿਖੇ ਮਾਤਾ ਭਾਗਵੰਤੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਲੇਖ ਰਾਮ ਗੋਇਲ ਦੇ ਘਰ 21 ਦਸੰਬਰ,1942 ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਹੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਹੀ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਅਗਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਘਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਦੀਵਾਰ ਬਣ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਅਨਟਰੇਂਡ ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲੱਗੇ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਟਿਊਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਆਰੰਭ ਲਿਆ। ਹੱਥ ਸੁਖਾਲਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਤੌਰ ਤੇ ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਬੀ. ਏ. ਤੱਕ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਰੁਲ-ਖੁਲ ਕੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੱਲੇ ਪਈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਾਲਜ ਦੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੀ. ਐੱਡ. ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਮੌਕੇ ਹੀ ਮਿਲਿਆ।

ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਅਜੇ 10-12 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਅੰਧਰਾਤਾ ਹੋਣ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਸੂਰਜ ਢਲਦਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਾ ਪਿਆ। 1976 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਦਿਨ ਬ ਦਿਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਘਟਣ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ। ਆਖਰ ਓਹੀ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਦਾ ਡਰ ਸੀ। 1980 ਤੱਕ ਤਾਂ ਨਿਗ੍ਹਾ ਬਿਲਕੁੱਲ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਹਾਰੀ ਤੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਐਮ. ਏ. ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੀ ਐੱਚਡੀ ਤੱਕ ਦੀ ਵਿਦਿਆ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। 1958 ਤੋਂ 1981 ਤੱਕ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਬਤੌਰ ਕਾਲਜ ਲੈਕਚਰਾਰ, ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਵਿਖੇ ਹੋ ਗਈ। 2002 ਵਿਚ ਉਹ ਏਸੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋਏ।

ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਕ ਨੇਤਰਹੀਣ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਚਿੰਤਾ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ ਬਣਕੇ ਦਿਨ-ਕਟੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਡਾ. ਐੱਸ. ਤਰਸੇਮ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਇਕ ਖ਼ੁੱਦਾਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਿਆ। ਹੱਥਾਂ ਤੇ ਹੱਥ ਧਰਕੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼-ਮਰਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇਕ ਆਮ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢਾਲ ਲਿਆ ਸੀ। ਪੁਸਤਕਾਂ, ਰਸਾਲੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਗੈਰਾ ਪੜ੍ਹਕੇ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ, ਉਹਨਾ ਇਕ ਸਹਾਇਕ ਰੱਖ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜੋ ਵੀ ਲਿਖਵਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਬੋਲ ਕੇ ਲਿਖਵਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਸਹਾਇਕ ਰਮਜ਼ਾਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਟਾਈਪ ਕਰਕੇ ਸੰਭਾਲ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਰਮਜ਼ਾਨ ਹੀ ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਬਣਕੇ ਵਿਚਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।

ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਬੇਹੱਦ ਹੈਰਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਂਝ ਤਾਂ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਡਾ. ਤਰਸੇਮ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਬਵਸਤਾ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਹਰਬੰਸ ਲਾਲ ਗੋਇਲ ਵੀ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਬੂਲਦਿਆਂ ਡਾ. ਤਰਸੇਮ ਵੀ ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣ ਲੱਗ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਵਕਤ ਉਹ ਤਰਸੇਮ ਲਾਲ ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਸੋਝੀ ਆਉਂਦੀ ਗਈ, ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਲਗਾਉ ਹੋਰ ਗੂੜਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਕਤ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਤਰਸੇਮ ਨਾਂ ਦੇ ਕਈ ਲੇਖਕ ਸਨ। ਬੜੀ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਨਵਾਂ ਨਾਂ ‘ਐੱਸ. ਤਰਸੇਮ’ ਰੱਖ ਕੇ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾਲਿਆ ਸੀ। ਤਪਾ ਮੰਡੀ ਵਿਖੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੀ. ਮਾਰਕੰਡਾ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਹੇਠ ਛਪਦੇ ਦੋ ਮਾਸਿਕ ਪਰਚੇ ‘ਕਿੰਤੂ’ ਲਈ, ਸਹਾਇਕ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਪਰਚੇ ਵਿਚ ਛਪਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵਿਧਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਦੇ ਗਏ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਗਏ ਸਨ, ਉੱਥੇ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਕਦਮ ਰੱਖ ਲਿਆ ਸੀ।

ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਕਣਕ ਦਾ ਬੁੱਕ’ 1972 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸੇ ਲੜੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਿਆ ਸਾਲ 2007 ਤੱਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਅੱਜ ਦੇ ਮਸੀਹੇ’, ‘ਪਾਟਿਆ ਦੁੱਧ’, ‘ਫੈਲਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ’, ਅਤੇ ‘ਚਾਰ ਖਣ’ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਰਿਸ਼ਤੇ’ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਵੀ ਛਪਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ‘ਕਿਰਮਚੀ ਹਰਫ਼ ਕਾਲੇ ਹਾਸ਼ੀਏ’, ‘ਸੂਹੀ ਮਹਿਕ ਸਿਆਹ ਮੌਸਮ’, ‘ਢਾਈ ਅੱਖਰ’ ਅਤੇ ‘ਪਰਵਾਜ਼ ਦਰ ਪਰਵਾਜ਼’ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਿਅਰ :

ਨਾ ਰੌਸ਼ਨਦਾਨ ਨਾ ਬੂਹਾ ਤੇ ਨਾ ਖਿੜਕੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਮਿਰੇ ਹੁਣ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਹਰ ਮਿਸਤਰੀ ਕੁਰਸੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਬੋਲ ਨਾ ਮਿਲਦਾ ਸੁਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਹਿਦ ਨਾ ਘੁਲਦਾ
ਸਫ਼ਰ ਕਰਦਾ ਨਾ ਬੰਦਾ ਬਾਂਸ ਤੇ ਜੇ ਬੰਸਰੀ ਤੀਕਰ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਦੋ ਪੁਸਤਕਾਂ ‘ਕੱਚੀ ਮਿੱਟੀ, ਪੱਕਾ ਰੰਗ’ ਅਤੇ ‘ਧ੍ਰਿਤਰਾਸ਼ਟਰ’ ਵਿਚ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਬਦ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪੁਸਤਕਾਂ ‘ਭਰ ਵਗਦੇ ਦਰਿਆ’ ਅਤੇ ‘ਛੱਲਾਂ ਤੇ ਸਮੁੰਦਰ’ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਡੇਢ ਦਰਜਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾਂ ਵੀ ਕੀਤੀ।

ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ, ਆਲੋਚਨਾ ਦੀਆਂ ਛੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚੋਂ, ਪੁਸਤਕ ‘ਗ਼ਜ਼ਲ, ਅਰੂਜ਼ ਅਤੇ ਪਿੰਗਲ’ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਮਿਲਿਆ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਗੀਤ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੇਹੱਦ ਲਾਹੇਬੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਈ।

ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਜਨਵਰੀ, 2004 ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ‘ਨਜ਼ਰੀਆ’ ਨਾਂ ਦਾ ਤ੍ਰੈਮਾਸਿਕ ਪਰਚਾ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪਰਚੇ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਯਾਦਗਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਕ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕੀਤੇ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈ ਅੰਕ, ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ।

ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਡਾ. ਐੱਸ. ਤਰਸੇਮ ਨੇ ਕਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮੋਹਰੀ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਾਲ 2001 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ, ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ (ਰਜਿ.) ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਸੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸਭਾ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਦੋ ਵਾਰ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਵੀ ਰਹੇ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵੈਲਫੇਅਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਫਾਰ ਬਲਾਈਂਡ (ਰਜਿ.) ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਦਾ ਬਲਾਈਂਡ ( ਰਜਿ.) ਦੇ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਰਹੇ।

ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਭਾਈਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੱਦੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਸਾਲ 2000 ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ’ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ, ਉੱਥੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਢਾਈ ਅੱਖਰ’ ਨੂੰ ‘ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫ਼ਰ ਪੁਰਸਕਾਰ’ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਦਰਜਨਾਂ ਹੋਰ ਨਾਮਵਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਮਾਣ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਡਾ.ਐੱਸ ਤਰਸੇਮ 23 ਫਰਵਰੀ, 2019 ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਏ ਸਨ।
***
–ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਸੰਘੇੜਾ
98147-87506

*’ਲਿਖਾਰੀ’ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ‘ਲਿਖਾਰੀ’ ਦਾ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਹਰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੇਵਲ ‘ਰਚਨਾ’ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੋਵੇਗਾ।
****
1380
***