|
ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹਨ ਪਰ ਸਲੀਕਾ ਘੱਟ ਹੈ। ਬੰਦੇ ਕੋਲ ਜਿੰਨੀਆਂ ਮਰਜ਼ੀ ਡਿਗਰੀਆਂ ਹੋਣ, ਜੇ ਉਸ ਕੋਲ ਸਲੀਕਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਗਿਆਨ ਹੀ ਬੇਕਾਰ ਹੈ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਿਆਕਤ ਨਹੀਂ ਆ ਜਾਂਦੀ। ਡਿਗਰੀਆਂ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਮਹਿੰਗੇ ਸਕੂਲਾਂ ਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀਆਂ ਫੀਸਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸੀਦਾਂ ਹੀ ਹਨ। ਇਕ ਪੜਿਆ ਲਿਖਿਆ ਬੰਦਾ ਵੀ ਨਲਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਅਨਪੜ੍ਹ ਬੰਦਾ ਵੀ ਲਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕਰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ ਬੰਦਾ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਪਿਓ ਦੀ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਲਾਇਕ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇ ਇਕ ਅਨਪੜ੍ਹ ਬੰਦਾ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਪਿਓ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰਾ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ, ਬਸਤਰ, ਦਵਾ ਦਾਰੂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਹੀ ਲਾਇਕ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਨਲਾਇਕ ਬੰਦੇ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਗੇ ਮਹਿੰਗੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਦੂਸਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਗੱਲੋਂ ਕਿਸੇ ਗੱਲੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਾ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਇਕ ਕਾਮਯਾਬ ਮਨੁੱਖ ਬਣਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇਣੇ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਧਨ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਬੈਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੱਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਡਾਲਰਾਂ ਤੇ ਪੌਡਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਖਿੱਚ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਉਹ ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ: ਹਮੇਂ ਤੋ ਆਪਣੋ ਨੇ ਲੂਟਾ ਗ਼ੈਰੋਂ ਮੇਂ ਕਹਾਂ ਦਮ ਥਾ, ਅੱਜ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਪਰ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਬਹੁਤ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਤੇ ਹੀ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਭੀੜ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦਾ ਰਸਤਾ (ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦਾ) ਲੱਭਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅੰਤ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਹੀ ਹੱਥ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਸੁਧਰਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਮਨੁੱਖ ਆਤਮ ਮੰਥਨ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੀਆਂ। ਜੇ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਮੀਆਂ ਤੇ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਦਲ ਲਏ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਹੀ ਸੁਧਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਹੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੂਜੇ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਪਰ ਸਿਆਣੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੋਲੋ ਘੱਟ ਤੇ ਸੁਣੋ ਜ਼ਿਆਦਾ। ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਬੋਲਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਪਰ ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਸੁਣਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਈ ਨਵੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿੰਨਾਂ ਦਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਤੇ ਵੀ ਤੁਹਾਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਚੰਗਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੀਭ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਪਰ ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੇ ਗਏ ਗਲਤ ਸ਼ਬਦ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਤੋੜ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਤੁੜਵਾ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਲਈ ਸਮਝਦਾਰੀ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਬੋਲੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੂਜੇ ਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਕੈਂਚੀ ਕੱਟਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸੂਈ ਜੋੜਨ ਦਾ। ਆਪਣੀ ਜੁਬਾਨ ਤੋਂ ਕੈਂਚੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨਾ ਲਉ। ਆਪਣੇ ਕੌੜੇ ਅਤੇ ਕੁਰਖਤ ਸ਼ਬਦਾ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਨਾ ਕਰੋ। ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਬੱਤੀ ਜਗਾਓ ਅਤੇ ਮਿੱਠੇ ਬੋਲਾਂ ਨਾਲ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਤੇ ਮਲ੍ਹਮ ਲਾਉ। ਕਈ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਧਨ, ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਦਾ ਰੋਅਬ ਪਾਣ ਲਈ ਦੂਸਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੰਕਾਰ ਵਿਚ ਉੱਚਾ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਦੋ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਦਸ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਰਾ ਸਕਦੇ ਪਰ ਇਹ ਦੋ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਉਹ ਲੱਖਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਦਿਲ ਜਿੱਤ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਹੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਹੈ। ਕਈ ਲੋਕ ਸੋਨੇ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਹੀਰਾ ਗੁਆ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਾਲੇ ਬਾਲਗ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਫੌਕੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਅਮੀਰੀ ਦੇ ਵੱਸ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੋਟਰਸਾਇਕਲ ਜਾਂ ਕਾਰ ਤੌਹਫੇ ਦੇ ਤੋਰ ਤੇ ਹੱਥ ਫੜਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪਿਆਰ ਦਿਖਾ ਕੇ ਲਾਜਵਾਬ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੜਕ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੇ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਸਮਝਾਉਂਦੇ। ਬੱਚੇ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਤੇ ਗੱਡੀ ਚਲਾ ਕੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅੱਗੇ ਆਪਣੀ ਅਮੀਰੀ ਦੀ ਸ਼ੇਖੀ ਮਾਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਭਿਆਨਕ ਦੁਖਾਂਤ ਵਿਚ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਅੱਖਾਂ ਤੋ ਬਿਨਾ ਹੀ ਅੰਨ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਿਹੜਾ ਅਕਲੋਂ ਕੌਰਾ ਹੋਵੇ ਉਹ ਵੀ ਅੰਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਮਨੁੱਖ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਚਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਰਾਤੋਂ ਰਾਤ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਬਣਨਾ ਲੋਚਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਕੋਈ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦੀ ਟੀਸੀ ਤੇ ਬਿਠਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਪਰ ਕਾਮਯਾਬੀ ਲਈ ਤਾਂ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਤੈਰਾਕ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਂਦਾ। ਤੈਰਾਕ ਬਣਨ ਲਈ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਕੁਦਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਮਯਾਬੀ ਦਾ ਦੌਰ ਤੁਹਾਡੇ ਆਰਾਮ ਦੀ ਹੱਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਲਸੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਦਰਾਂ ਤੋਂ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦੂਰ ਭੱਜਦੀ ਹੈ। ਸੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਤੇ ਕਦੀ ਤਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੱਜਦੇ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿੱਧਾ ਹੀ ਅਰਸ਼ ਤੋਂ ਫ਼ਰਸ਼ ਤੇ ਆ ਡਿੱਗਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਉਹ ਘੋਰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਿਆਣਪ ਇਸੇ ਵਿਚ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾਈ ਕਿਲੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜਿਆ ਜਾਏ। ਦੂਜਿਆਂ ਕੋਲੋਂ ਫਾਲਤੂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਰੱਖਣੀਆਂ ਵੀ ਗਲਤ ਹੀ ਹਨ। ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਣਾ ਬਲ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਤਾਕਤ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਸਾਡੇ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਧਵਨੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸਭ ਕੁਝ ਮੁੜ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਹੀ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸੱਚ, ਝੂਠ, ਚੰਗਾ, ਮਾੜਾ, ਧੋਖਾ, ਫਰੇਬ, ਭਲਾਈ ਜਾਂ ਨੇਕੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰੋ। ਤਾਂ ਕਿ ਬਦਲੇ ਵਿਚ ਤੁਹਾਡਾ ਵੀ ਭਲਾ ਹੋ ਸੱਕੇ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਫਾਸਟ ਫੁਡ ਦਾ ਬਹੁਤ ਰਿਵਾਜ਼ ਹੈ। ਕਈ ਪਰਿਵਾਰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਖਾਣਾ ਵੀ ਆਪ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੇ। ਉਹ ਢਾਬੇ ਦੇ ਖਾਣੇ ਤੇ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸਿਆਣੀਆਂ ਅੋਰਤਾਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਮਰਜ਼ੀ ਧਨਵਾਨ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਜਿੰਨੇ ਮਰਜ਼ੀ ਨੌਕਰ ਰੱਖ ਲੈਣ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਜਾਣਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਭੋਜਨ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਕੇਵਲ ਪੇਟ ਹੀ ਨਹੀਂ ਭਰਦਾ ਸਗੋਂ ਮੋਹ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਭੋਜਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੈ ਸਮਝਦਾਰੀ। ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਅਣਦੇਖਿਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮਝੋਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਵੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾਲ ਵਿਚਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆਂ ਇਹ ਹੀ ਗੁਣ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਖ਼ਤ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ, ਫ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਉਸ ਦੀ ਸਮਝ, ਆਚਰਨ ਅਤੇ ਵਿਉਹਾਰ ਵਿਚ ਹੈ। |
|
*’ਲਿਖਾਰੀ’ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ‘ਲਿਖਾਰੀ’ ਦਾ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਹਰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੇਵਲ ‘ਰਚਨਾ’ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੋਵੇਗਾ। |
ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਗਿਆਨ ਬਹੁਤ ਹੈ ਪਰ ਸਮਝਦਾਰੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਅਖ਼ਬਾਰ, ਟੈਲੀਵਜ਼ਿਨ, ਫੇਸ ਬੁੱਕ, ਵੱਟ੍ਹਸ ਐਪ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪਤਾ। ਅਸੀਂ ਮੰਗਲ ਤੇ ਜੀਵਨ ਖੋਜ ਰਹੇ ਹਾਂ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮੰਗਲ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ। ਸਾਡੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸਾਡੇ ਕਿਰਦਾਰ ਬਹੁਤ ਨੀਵੇਂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਖ੍ਰੀਦਦੇ ਬਹੁਤ ਹਾਂ ਪਰ ਵਰਤਦੇ ਘੱਟ ਹਾਂ। ਦਵਾਈਆਂ ਵਧ ਗਈਆਂ ਹਨ ਪਰ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਡੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ ਵਧ ਗਈਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸ਼ਰਧਾ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਗੱਲਾਂ ਸ਼ਾਤੀ ਦੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਖ਼ੁਦ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਲੜ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਨ ਦਾ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਤਾਂ ਜੁੜਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਖੁਦ ਨਾਲੋਂ ਕੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਹੈ ਸਾਡੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਮਝਦਾਰੀ ਦਾ ਫਰਕ।About the author
