| (1) ਬਦਲੇ ਬਦਲੇ ਲਗਦੇ ਹੋ ਸਰਕਾਰ ਤੁਸੀਂ! (ਫ਼ੇਲੁਨ+ਫ਼ੇਲੁਨ +ਫ਼ੇਲੁਨ +ਫ਼ੇਲੁਨ+ਫ਼ੇਲੁਨ+ਫ਼ੇ) (SS +SS + SS + SS + SS + S) ੦ ਗ਼ਜ਼ਲ ਬਦਲੇ ਬਦਲੇ ਲਗਦੇ ਹੋ ਸਰਕਾਰ ਤੁਸੀਂ। ਅੰਬਰ ਟਾਕੀ ਲਾਉਣੋਂ ਨਾ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ, ਨਾਦਾਂਅ ਕਮਸੀਂ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹੋ ਦਿਲਦਾਰ ਮਿਰੇ, ਪ੍ਰੇਮ-ਪੁਜਾਰੀ ਆਖਾਂ ਸੱਚਾ ਆਸ਼ਕ ਜਾਂ, ਸੌ ਵਾਰੀ ਜਦ ਭੀਖ਼ ਨਿਹੁੰ ਦੀ ਮੰਗਾਂ ਤਦ, ਦੂਰ ਤੁਹਾਥੋਂ ਮੈਂ ਰਹਾਂ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ, ਨੈਣ ਬਲੌਰੀ ਹੁਸਨ ਪਿਸ਼ੌਰੀ ਨਾਂ ਲਾਹੌਰੀ, ਆਪ ਬਿਨਾਂ ਦਿਲ ਲਗਦਾ ਨਾ ਮਨ ਟਿਕਦਾ ਨਾ, ਆਪ ਬਿਨਾਂ ਨਾ ਸੰਪਨ ਹੋਵਣ ਕਾਜ ਮਿਰੇ, ਮੁਰਸ਼ਦ ਆਖਾਂ ਪੀਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਾਂ ਮੈਂ ਰਬ, ਆਪ ਬਿਨਾਂ ‘ਗੁਰਸ਼ਰਨ’ ਦਾ ਜੀਣਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ, o ਗ਼ਜ਼ਲ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਿੱਟਾ ਲਗਨ ਮਿਹਨਤ ਸਮਾਧੀ-ਭਗਤੀਆਂ ਦਾ। ਕਰੇ ਤਨ ਮਨ ਸਦਾ ਖੁਸ਼ ਇਹ ਸਕੂੰਨੇ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਇਹ, ਚਹੇਤਾ ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਮੈਂ ਰਹਾਂਗਾ ਮਰਨ ਤੀਕਰ, ਇਹ ਰੂਹ ਹੈ ਜਾਨ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀ ਨਸ਼ਾ-ਪਾਣੀ ਗ਼ਜ਼ਾ ਵੀ, ਨਾ ਆਵੇ ਲੁਤਫ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਵਤਨੀਂ ਸੀ ਜੋ ਮਿਲਦਾ, ਭਲ਼ਾ ਸਰਬੱਤ ਦਾ ਲੋਚਾਂ ਵੀ ਮੰਗਾਂ ਖ਼ੈਰ ਸਭ ਦੀ, ਨਜ਼ਾਰੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਿਰਜਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਵਿਚ, ਰਹੇ ਪੁਰ ਸ਼ਾਂਤ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਤੇ ਜੰਗਾਂ ਬੰਦ ਹੋਵਣ, ਬਡ਼ਾ ਨਿਵ ਨਿਵ ਕੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਰਾਂ ਉਪਮਾ ਨਾ ਅਪਣੀ, ਵਜ਼ਨ ਤੇ ਤੋਲ ਦਾ ਹੋਣਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਲਾਜ਼ਮੀਂ ਹੈ, ਉਡਾਣਾਂ ਉੱਚੀਆਂ ਭਰ ਭਰ ‘ਅਜੀਬਾ’ ਕਹਿ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨਿਤ, ਨਹੀਂ ਹੁਣ ਜਾਣੀਆਂ ਲਗਦੈ ਇਹ ਗੰਗਾ ਵਿਚ ਸਮਾਵਣ, •ਸੁਖ਼ਨ: ਖ਼ੁਸ਼ੀ / ਚੈਨ (3) ਦਿਨੇ ਰਾਤ ਉਠ ਉਠ ਮੈਂ ਗਾਈ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੈ o ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਿਨੇ ਰਾਤ ਉਠ ਉਠ ਮੈਂ ਗਾਈ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੈ। ਬੜਾ ਪਿਆਰ ਇਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਕੀਤੈ ਤੇ ਕਰਦਾਂ, ਮਿਰੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਟੁਣਟੁਣਾਂਦੀ ਇਹ ਰਹਿੰਦੀ, ਬੜਾ ਇਸ਼ਕ ਯਾਰੋ ਇਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ, ਅਸੰਭਵ ਮਿਰਾ ਦੂਰ ਇਸ ਤੋਂ ਹੈ ਰਹਿਣਾ, ਕਰਾਂ ਦੂਰ ਇਸ ਨੂੰ ਰਤਾ ਵੀ ਨਾ ਭੁਲ ਕੇ, ਗਈ ਕਰ ਬਸੇਰਾ ਮਿਰੇ ਦਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਇਹ ਕਲ਼ਮਾ ਮਿਰਾ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮਕਸਦ, ਇਹ ਮਹਿਬੂਬ ਮੇਰੀ ਮਿਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗਾਨੀ, ਰਹਾਂ ਇੱਕ ਪਲ਼ ਵੀ ਮੈਂ ਨਾ ਦੂਰ ਇਸ ਤੋਂ, ਬੜੇ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇ ਇਸ ‘ਚ ਛੋਹੇ ਨੇ ਆਪਾਂ, ਕਿ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਵਜ਼ਨ ਬਹਿਰ ਅੰਦਰ ਮੈਂ ਆਖੀ, ਇਹ ਵਹਿੰਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਜਿੱਦਾਂ ਗੰਗਾ ਹੈ ਵਹਿੰਦੀ, ਮਿਰੇ ਰਾਮ ਮੌਲ਼ਾ ਗੁਰਾਂ ਦੀ ਹੈ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼, ਨਾ ਲਿਖਣੇ ਨੂੰ ਬੈਠਾਂ ਧੁਰੋਂ ਉਤਰ ਆਵੇ, ਸਲਾਸਤ ਨਫ਼ਾਸਤ ਨਜ਼ਾਕਤ ਦੀ ਮਲਕਾ, ਰਹਾਂ ਗੁਣਗੁਣਾਉਂਦਾ ਦਿਨੇ ਰਾਤ ਇਸ ਨੂੰ, (4) ਨੇਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਬੈਠੇ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਨੋਟ! (ਦੋਹਾ ਟਾਈਪ ਗ਼ਜ਼ਲ) ਨੇਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਬੈਠੇ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਨੋਟ। ਰਾਤ ਹਨੇਰੀ ਝੱਖੜ ਬਾਰਿਸ਼ ਦਿਲ ਨੂੰ ਖਾਵੇ ਖ਼ੌਫ਼, ਆਉਣਾ ਵਿੱਚ ਵਲਾਇਤ ਦੇ ਸੀ ਪਰ ਨਾ ਧੇਲਾ ਕੋਲ, ਨਾਲ ਮੁਸੀਬਤ ਪਾਲ਼ੇ ਬੱਚੇ ਕੀਤੇ ਖ਼ੂਬ ਜਵਾਨ, ਵਿੱਚ ਗ਼ਰੀਬੀ ਕੱਟੇ ਦਿਨ ਖਾ ਰੁੱਖੀ ਮਿੱਸੀ ਰੋਜ਼, ਸਾਫ਼ ਸੋਚ ਤੇ ਨਿਰਮਲ ਮਨ ਹੀ ਕਰਵਾਉਂਦੈ ਸ਼ੁਭ ਕੰਮ, ਨਾਲ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਜੀਣਾ ਆਪਾਂ ਇਹ ਸਾਡੀ ਲਲਕਾਰ, ਕੀ ਹੋਇਆ ਜੇ ਧੰਨ ਨਾ ਪੱਲੇ ਦਿਲ ਦੇ ਹਾਂ ਧਨਵਾਨ, ਕਣ ਕਣ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਹੈ ਵਸਦਾ ਦਿਸਦਾ ਨਾ ਕਿਤੇ ਵੀ, ਆਖਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਯਾਰ ‘ਅਜੀਬ’, *ਭਨੋਟ: ਵੈਨਕੂਵਰ, ਕੈਨੇਡਾ ਨਿਵਾਸੀ (5) ਅਦਾਵਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਕ਼ਾਤਲ ਕ਼ਤਲ ਨਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ! ੦ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਦਾਵਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਕ਼ਾਤਲ ਕ਼ਤਲ ਨਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ। ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨ ਨਾ ਹੋਵੋ ਗਰਮ ਮੇਰੇ ਮੀਤ ਹਮਦਮ, ਕਦੇ ਬਾਰਿਸ਼ ਕਦੇ ਝੱਖੜ ਕਦੇ ਤੂਫ਼ਾਨ ਆ ਜਾਂਦੈ, ਬੜਾ ਹੀ ਤਪ ਰਿਹਾ ਹਿਰਦਾ ਰਵੀ ਕੋਈ ਤਪ ਰਿਹਾ ਜਿੱਦਾਂ, ਤਿਰੀ ਆਮਦ ‘ਤੇ ਰੱਖੇ ਖੋਲ੍ਹ ਬੂਹੇ ਬਾਰੀਆਂ ਆਪਾਂ, ਨਾ ਸੁੱਕੇ ਹਾੜ ਵਿਚ ਆਪਾਂ ਹਰੇ ਹੋਏ ਨਾ ਸਾਵਨ ਵਿਚ, ਰਜ਼ਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਵਿਚ ਲਿਆ ਸਿਖ ਜੀਵਣਾ ਹੁਣ, ਜਦੋਂ ਸੀ ਚਿਤਵੀਆਂ ਓਦੋਂ ਨਾ ਜ਼ਾਲਮ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ, ਫ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕਰ ‘ਅਜੀਬਾ’ ਉਡ ਗਏ ਜੇ ਬੋਟ ਘਰ ‘ਚੋਂ, (6) ਗੁਲਬਦਨ ਸ਼ੋਅਲਾ ਮਿਰੀ! ਭਾਂਬਡ਼ ਨਿਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਹੈ ! ੦ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗੁਲਬਦਨ ਸ਼ੋਅਲਾ ਮਿਰੀ! ਭਾਂਬਡ਼ ਨਿਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਹੈ। ਹੈ ਪਟੋਲਾ ਆਸਮਾਨੀਂ ਉਤਰਿਆ ਆਕਾਸ਼ ਤੋਂ, ਏਸ ਦੀ ਸੂਰਤ ਤੇ ਸੀਰਤ ਕਾਬਿਲ-ਏ-ਤਾਰੀਫ਼ ਏ, ਜਿਸ ਤਰਫ਼ ਤੱਕਾਂ ਇਦ੍ਹਾ ਚਿਹਰਾ ਨੂਰਾਨੀ ਹੀ ਦਿਖੇ, ਬਿਨ ਇਦ੍ਹੇ ਮੇਰੀ ਹਯਾਤੀ ਨਰਕ-ਤੁਲ਼ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਬਿਨਾਂ, ਹੋਂਦ ਇਸ ਦੀ ਚਾਰ ਚੰਨ ਦੇਵੇ ਲਗਾ ਨਿਤ ਮਹਿਫ਼ਲੀਂ, ਢੂੰਡਿਆਂ ਵੀ ਨਾ ਮਿਲੇ ਦੁਨੀਆ ‘ਚ ਇਸ ਵਰਗਾ ਕੁਈ, ਸਾਫ਼-ਦਿਲ ਨਿਰਮਲ ਜਿਵੇਂ ਗੰਗਾ ਪਹਾੜੋਂ ਉੱਤਰੀ, ਭਾ ਗਈ ਤਨ ਮਨ ਮਿਰੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਜੋ ਕਦੇ, ਮੈਂ ਹਮਾਤਡ਼ ਇਹ ਨਗ਼ੀਨਾ ਨਗ਼ ਬੜਾ ਅਨਮੋਲ ਇਹ, ਉਚਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਚ ਸਦਾ ਹੋ ਨਿਬੜਦਾ, ਹੌਸਲਾ ਮੇਰਾ ਪਵੇ ਨਾ ਇਸ ਦੇ ਮੋਰ੍ਹੇ ਕੂਣ ਦਾ, ਪਿਆਰ ਬਿਨ ਆਵੇ ਨਾ ਕਾਬੂ ਇਹ ‘ਅਜੀਬਾ’ ਹੈ ਅਜੀਬ, (7) ਨਿਗਾਹਾਂ ਸ਼ੋਖ਼ ਮੁਖ ਸੁੰਦਰ ਤਿਰਾ ਰੰਗ ਕਿਰਮਚੀ ਹੈ। o ਗ਼ਜ਼ਲ ਨਿਗਾਹਾਂ ਸ਼ੋਖ਼ ਮੁਖ ਸੁੰਦਰ ਤਿਰਾ ਰੰਗ ਕਿਰਮਚੀ ਹੈ। ਸੂਬ੍ਹਾ ਦੀ ਕਿਰਨ ਮੈਂ ਆਖਾਂ ਜਾਂ ਲਾਲੀ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਹੀ, ਰਹੇ ਖਿਡ਼ਿਆ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਤਿਰਾ ਚਿਹਰਾ ਕੰਵਲ ਵਾਂਗੂੰ, ਨਿਰਾਲਾ ਰੰਗ-ਢੰਗ ਤੇਰਾ ਵੀ ਉਠਣਾ ਬੈਠਣਾ ਵੀ, ਕਹੇਂ ਜੋ ਕਰ ਵਿਖਾਏਂ ਨਾ ਕਰੇਂ ਇਕਰਾਰ ਝੂਠੇ, ਰਹੇਂ ਪੁਰ ਸ਼ਾਂਤ ਹਰ ਵੇਲ਼ੇ ਤੂੰ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਗ਼ੁੱਸੇ ਤੋਂ, ਮਿਲੇ ਰੋਟੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਨਾ ਤੇ ਨਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੀ ਕੋਈ, ਮਿਰੀ •ਕੂੰਜਾਂਵਲੀ •ਪੁਸ਼ਪਾਂਜਲੀ •ਗ਼ਜ਼ਲਾਂਜਲੀ ਮਗਰੋੋਂ, ਹਾਂ ਅਜ ਮੈਂ ਵਰਤਮਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਬਣਾਂਗਾ ਗੁਜ਼ਰਿਆ ਕੱਲ੍ਹ, ਹਾਂ ਦੀਵਾਨਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਮੈਂ ਰਹਾਂਗਾ ਮਰਨ ਤੀਕਰ, •ਕੂੰਜਾਂਵਲੀ •ਪੁਸ਼ਪਾਂਜਲੀ •ਗ਼ਜ਼ਲਾਂਜਲੀ (8) ਤੇਰੇ ਰੂਪ ਦੀ ਕਲ਼ਾ ਨੇ ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਮੋਹ ਲਿਆ ਏ! ੦ ਗ਼ ਜ਼ ਲ ਤੇਰੇ ਰੂਪ ਦੀ ਕਲ਼ਾ ਨੇ ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਮੋਹ ਲਿਆ ਏ। ਜਲਵਾ-ਏ-ਹੁਸਨ ਤੇਰਾ ਦਿਲ ਕੀਲ਼ਦਾ ਹੈ ਮੇਰਾ, ਦਿਲ ਮੋਹ ਲਿਆ ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਮੇਰੇ ਹਬੀਬ ਹਮਦਮ, ਆਖਾਂ ਖ਼ਤਾ ਜਾਂ ਗ਼ਲਤੀ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼-ਨਸੀਬੀ, ਇਸ ਯੁਗ-ਜਫ਼ਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਢੂੰਡੇ ਵਫ਼ਾ ਨਾ ਮਿਲਦੀ, ਸੰਜੀਦਗੀ ਇਹ ਤੇਰੀ ਜਾਂ ਸਾਦਗੀ ਹੈ ਤੇਰੀ, ਦਿਲ ਲੋਚਦੈ ਕਿ ਤੈਥੋਂ ਦੇਵਾਂ ਮੈਂ ਵਾਰ ਆਪਾ, ਜੀਣਾ ਮੁਹਾਲ ਹੋਇਆ ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ ਹੈ ਦਿਲਬਰ, ‘ਗੁਰਸ਼ਰਨ’ ਮੰਗ ਦੁਆਵਾਂ ਅਪਣੇ ਹਬੀਬ ਖ਼ਾਤਰ, ਨਿਸ ਦਿਨ ‘ਅਜੀਬ’ ਆਵੇਂ ਮੇਰੇ ਤੂੰ ਸੁਪਨਿਆਂ ਵਿਚ, (9) ਗੁਲਫ਼ਾਮ ਹੈ ਮੁਖੜਾ ਤਿਰਾ ਹਸਤੀ ਤਿਰੀ ਗੁਲਦਾਨ ਹੈ! o ਗ਼ਜ਼ਲ *ਗੁਲਫ਼ਾਮ ਹੈ ਮੁਖੜਾ ਤਿਰਾ ਹਸਤੀ ਤਿਰੀ ਗੁਲਦਾਨ ਹੈ। ਮਤਲਾਅ ਸਾਨੀ: ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ ਘਰ ਘਰ ਨਾ ਇਹ ਵੀਰਾਨ ਬੀਆਬਾਨ ਹੈ। ਹੈ ਜਾਨ ਤੇ ਮੇਰਾ ਜਹਾਂ ਮੇਰੇ ਹਮਸਫ਼ਰ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਆਮਦ ਤਿਰੀ ਲੈ ਕੇ ਸਦਾ ਆਵੇ ਬਹਾਰਾਂ ਹਮਨਸ਼ੀਂ, ਹਰ ਇਕ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮੇਰੀ ਤਿਰੀ ਨੇ ਗ਼ਮ ਵੀ ਸਾਂਝੇ ਸੰਗ ਤਿਰੇ, ਲੋਕੀਂ ਮਨਾਵਣ ਈਦ ਹੋਲੀ ਤੇ ਵਿਸਾਖੀ ਸੰਗ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਕੀਮਤੀ ਹਰ ਸ਼ੈ ਤਿਰੀ ਗਹਿਣੇ ਤੇ ਕਪੜੇ ਹੋਣਗੇ, ਮੇਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਤੂੰ ਹੈਂ ਮਤਲਾ ਮਕਤਾ ਵੀ ਮੇਰੇ ਹਮਸਫ਼ਰ, ਤੇੇਰੇ ਬਿਨਾਂ ਮੇਰੀ ਹਯਾਤੀ ਕੰਮ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਾਰ ਦੀ, ਸ਼ਾਲਾ ! ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਘੁਗ ਵਸੇ ਹੋਵੇ ‘ਅਜੀਬਾ’ ਜੰਗ ਨਾ, *ਗੁਲਫ਼ਾਮ: ਗੁਲਾਬ ਵਰਗਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ (10) ਹਾਸੇ ਲਬਾਂ ਤੋਂ ਉਡ ਗਏ ਮਨ ਹਿਚਕਚਾ ਗਿਆ! o ਗ਼ਜ਼ਲ ਹਾਸੇ ਲਬਾਂ ਤੋਂ ਉਡ ਗਏ ਮਨ ਹਿਚਕਚਾ ਗਿਆ। ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਜਿੱਧਰ ਖੇਤ ਤੇ ਪੌਦੇ ਹਰੇ-ਭਰੇ, ਲਭਦਾ ਨਹੀਂ ਮੇਰਾ ਗਰਾਂ ਲਭਿਆਂ ਵੀ ਹੁਣ ਕਿਤੇ, ਸਭ ਵੇਚ ਵਟ ਭੌਂ ਆਪਣੀ ਪਰਦੇਸ ਟੁਰ ਗਏ, ਥਾਂ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਚਿੱਟਾ ਵਿਕ ਰਿਹਾ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦੁਆਰ ਨੇ, ਲੈ ਕੇ ਉਧਾਰੇ ਰੋਕੜੇ ਦਿਸਿਆ ਨਾ ਫੇਰ ਉਹ, ਜਿੰਨੇ ਬਚੇ ਬਾਕੀ ਜੋ ਪਿੰਡੀਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸ ਰਹੇ, ਯਾਰੋ ਬਣੇਗਾ ਕੀ ਮਿਰੇ ਸੋਹਣੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ, ਚਲਦਾ ਰਹੇ ਇਹ ਕਾਫ਼ਲਾ ਸ਼ਾਲਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਨਿਤ, (11) ਫ਼ਜਰ ਵੇਲੇ ਅਸਰ ਵੇਲੇ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ! o ਗ਼ਜ਼ਲ ਫ਼ਜਰ ਵੇਲੇ ਅਸਰ ਵੇਲੇ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ। ਨਹੀਂ ਭੁਲਦਾ ਤਿਰਾ ਜਪਣਾ ਕਦੇ ਵੀ ਨਾਮ ਹੈ ਮੈਨੂੰ, ਤਿਰੀ ਸੰਗਤ ਦੇ ਵਿਚ ਬਹਿ ਕੇ ਤਿਰੇ ਸੰਗ ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਕਰਕੇ, ਹਾਂ ਤੇਰੇ ਹੁਕਮ ਦਾ ਪਾਬੰਦ ਵੀ ਕੂਕਰ ਤਿਰੇ ਦਰ ਦਾ, ਸਲਾਮਾਂ ਨਿਤ ਕਰਾਂ ਤੈਨੂੰ ਝੁਕਾਵਾਂ ਸਿਰ ਤਿਰੇ ਅੱਗੇ, ਜੋ ਪਾਉਣਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਮੈਂ ਤਿਰੇ ਦਰ ਤੋਂ ਹੀ ਹੈ ਪਾਉਣਾ, ਤਿਰੀ ਹਰ ਬਾਤ ‘ਚੋਂ ਖੁਸ਼ਬੂ ਅਲੌਕਕ ਆਂਵਦੀ ਏ, ਤਿਰਾ ਦੀਦਾਰ ਨਿਤ ਕਰਕੇ ‘ਅਜੀਬਾ’ ਚੈਨ ਮਿਲ ਜਾਂਦੈ, *ਗੁਲਫ਼ਾਮ: ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਰਗਾ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂਦਾਰ (12) ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਫ਼ੜਾ ਦਫ਼ੜੀ ਹਰ ਥਾਂ ਹੀ ਨੇ ਝਗੜੇ! ੦ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਫ਼ੜਾ ਦਫ਼ੜੀ ਹਰ ਥਾਂ ਹੀ ਨੇ ਝਗੜੇ। ਦੇਵਣ ਧਮਕੀ ਇੱਕ-ਦੁਏ ਨੂੰ ਬਣ ਰੁਸਤਮ ਫ਼ੌਲਾਦੀ, ਦਿਲ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਨਫ਼ਰਤ ਖਾਂਦੇ ਖ਼ਾਰ ਨੇ ਸੱਭੇ ਦਿਲ ‘ਚੋਂ, ਵੱਸ ਚਲੇ ਤਾਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਵਣ ਪਲ਼ ਵਿਚ, ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੇਸੀਂ ਗੋਗਲਿਆਂ ਦੇ ਮੀਂਹ ਨਾ ਪੈਂਦੇ ਯਾਰੋ, ਲੋਕੀਂ ਲੋਚਣ ਦੌਲ਼ਤ ਪੈਸਾ ‘ਗੁਰਸ਼ਰਨ’ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, *ਬੁੱਕਾਂ : ਕਿਤਾਬਾਂ (13) ਗਿਆ ਪਰਦੇਸ ਉਹ ਅਫ਼ਸਰ ਤੋਂ ਜਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹੋ ਗਿਆ। o ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਿਆ ਪਰਦੇਸ ਉਹ ਅਫ਼ਸਰ ਤੋਂ ਜਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਮਤਲਾਅ ਸਾਨੀ؛ ਕਿਵੇਂ ਅਜ ਕਲ ਹੈ ਮਾਨਵ ਇਕ ਦੁਏ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਵਿਛੋੜਾ ਓਸ ਦਾ ਡਾਢਾ ਸਨਮ ਜੋ ਦੇ ਗਿਆ ਸਾਨੂੰ, ਗ਼ਰੀਬੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਘਰ ਵਿਚ ਨਾ ਮਿਲਿਆ ਖਾਣ ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ, ਕਦੇ ਵੀ ਸੋਚਿਆ ਨਾ ਸੀ ਕਿ ਅਪਣੇ ਦੇਣਗੇ ਧੋਖਾ, ਸਦਾ ਮਗ਼ਰੂਰ ਸੀ ਰਹਿੰਦਾ ਉਹ ਅਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਹੀ, ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਂ ਇਹ ਫਲ ਭਲਾਈ ਦਾ, ਅਜੇ ਤਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮ ਸਨ ਅੱਲ੍ਹੇ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਟੁਰਿਆ ਉਹ, ਉਦੀ ਆਮਦ ਨੇ ਲਾਏ ਚਾਰ ਚੰਨ ਸਾਡੀ ਹਯਾਤੀ ਨੂੰ, ਉਦ੍ਹੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਜਾਵਣ ਦੀ ਤਮੰਨਾ ਸੀ ਅਸਾਡੀ ਪਰ, ਮਿਲੇਗਾ ਉਹ ਲੁਕਾਈ ਨੂੰ ਜੋ ਮਿਲਿਆ ਨਾ ਕਦੇ ਵੀ ਹੈ, ਮੁਹੱਬਤ ਪਿਆਰ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ‘ਅਜੀਬਾ’ ਕਾਇਮ ਇਹ ਦੁਨੀਆ, *ਮਸਰੂਰ: ਖ਼ੁਸ਼ (14) ਬੇਤਾਲਾ ਤਾਲ਼ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦਾ! o ਗ਼ਜ਼ਲ ਬੇਤਾਲਾ ਤਾਲ਼ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦਾ। ਦਿਨ ਮਸਤ-ਮਲੰਗੀ ਵਿਚ ਕੱਟਣ, ਕੋਈ ਬਾਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਰਦਾ ਨਾ, ਕਿਸ ਹਾਲ ‘ਚ ਫ਼ੱਕਰ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਸਭ ਚੋਰ ਉਚੱਕੇ ਫਿਰਦੇ ਨੇ, ਹਰ ਬਾਤ ਨਿਰਾਲੀ ਕਰਦੇ ਇਹ, ਵੀ ਸ਼ਾਇਰ ਹੋਣ ਫ਼ਕੀਰ ਜਿਹੇ, ਮਸਕੀਨ ਜਿਹੇ ਮਨ ਦੇ ਮਾਲਕ, ਜੋ ਕਹਿਣ ਵਿਖਾਵਣ ਕਰ ਕੇ ਇਹ, ਵਿਚ ਮਸਤੀ ਦੇ ਨਿਤ ਨੱਚਣ ਇਹ, ਸ਼ਾਲਾ! ਕਦੇ ਵੀ ਮੁੱਕੇ ਨਾ, ਨਾ ਪੱਲੇ ਪੈਸੈ ਧੇਲਾ ਏ, ‘ਗੁਰਸ਼ਰਨ’ ਗੁਆ ਨਾ ਬੈਠੀਂ ਤੂੰ, (15) ਖ਼ਿਮਾ ਕਰਨਾ ਅਗਰ ਹੋਈ ਅਸਾਥੋਂ ਹੈ ਖ਼ਤਾ ਕੋਈ! o ਗ਼ਜ਼ਲ ਖ਼ਿਮਾ ਕਰਨਾ ਅਗਰ ਹੋਈ ਅਸਾਥੋਂ ਹੈ ਖ਼ਤਾ ਕੋਈ। ਉਲਾਂਭਾ ਆਪ ਦਾ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੈ ਦਿਲਬਰ ਮਿਰੇ ਮਹਿਰਮ, ਖ਼ਤਾਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਵਿਚ ਸੁਭਾ ਸਾਡੇ, ਬਡ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਨੇਤਾਵਾਂ ਕਮਾਈ ਕੁਝ ਹੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ, ਗਿਰਾ ਕੇ ਜ਼ੁਲਫ਼ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਬ੍ਹਾ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਸਾਨੂੰ, ਕਰੇ ਦਿਲ ਰਲ਼ ਬਿਤਾਵਾਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਰੰਗੀਨ ਸੰਗ ਤੇਰੇ, ਕਿ ਤੇਰੇ ਰਹਿਮ ‘ਤੇ ਹੀ ਜੀਣ ਨੂੰ ਹੁਣ ਦਿਲ ਪਿਆ ਕਰਦੈ, ਜਫ਼ਾ ਨਾ ਹੋਵਣੀ ਸਾਥੋਂ ਵਫ਼ਾ ਹੀ ਪੂਜਣੀ ਆਪਾਂ, ਕਿਦ੍ਹਾ ਫਡ਼ੀਏ ਅਸੀਂ ਲਡ਼ ਤੇ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰੀਏ ਕਿਸ ਕਿਸ ਤੋਂ, ਬਡ਼ੇ ਪੁੱਜੇ ਗਿਆਨੀ ਸਾਧ-ਸੰਤ ਫਿਰਦੇ ਲੁਟੇਰੇ ਨੇ, ਖ਼ਿਮਾ ਕਰਨਾ! ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਨਿੰਦਦਾ ਔਰਤ-ਮਹਾਂ ਨੂੰ, ਪਰ, ਸਦਾ ਹੀ ਹਾਕਮਾਂ ਲੁਟਿਐ ਕਮਾਇਆ ਮਾਲ਼ ਲੋਕਾਂ ਦਾ, ਬਡ਼ੇ ਆਏ ‘ਅਜੀਬਾ’ ਟੁਰ ਗਏ ਹਾਕਮ ਜਹਾਂ ਇਸ ਤੋਂ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੂਖ਼ਮ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਮਲਕਾ ਬਹਾਰਾਂ ਦੀ, •ਰਣਜੀਤ: |
|
*’ਲਿਖਾਰੀ’ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ‘ਲਿਖਾਰੀ’ ਦਾ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਹਰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੇਵਲ ‘ਰਚਨਾ’ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੋਵੇਗਾ। |
About the author
