25 April 2024

ਅਦੀਬ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਪਾਰ ਦੇ : ਸਫ਼ਲ ਗੀਤਕਾਰ ਤੇ ਗਲਪਕਾਰ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ—ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ

ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
+91 98155-05287

ਉੱਘੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ‘ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਜਲੰਧਰ’ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ: ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ ਜੀ ਦੇ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਗਰਣ’ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਛਪਦੇ ਹਫਤਾਵਾਰੀ ਕਾਲਮ “ਅਦੀਬ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਪਾਰ ਦੇ” ਦੀ (24 ਅਕਤੂਬਰ 2021 ਨੂੰ) 59ਵੀਂ ਕਿਸ਼ਤ ਛਪੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ‘ਸਫ਼ਲ ਗੀਤਕਾਰ ਤੇ ਗਲਪਕਾਰ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ‘ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਲਿਖਤ ਜਿੱਥੇ ‘ਗੀਤਕਾਰ ਤੇ ਗਲਪਕਾਰ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ’ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਰੂ-ਬ-ਰੂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉਥੇ ਹੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ/ਆਲੋਚਕ ਅਟਵਾਲ ਜੀ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਕਲਮ-ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ‘ਲਿਖਾਰੀ’ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ-ਭੇਂਟ ਕਰਦਿਅਾਂ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।—ਲਿਖਾਰੀ

ਸਫ਼ਲ ਗੀਤਕਾਰ ਤੇ ਗਲਪਕਾਰ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ—ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ

ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕੋਲ ਗੱਲ ਵੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੱਲ ਕਹਿਣੀ ਵੀ ਆਉਦੀ ਹੋਵੇ। ਸਾਡਾ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਸ਼ਹਿਰ ’ਚ ਵੱਸਦਾ ਕਲਮਕਾਰ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਸੰਪੰਨ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਹਨੀ ਸੁਭਾਅ ਵੀ ਬਰੀਕੀ ਵਾਲਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਪੱਖੋਂ ਗੀਤਕਾਰੀ ਤੇ ਗਲਪਕਾਰੀ ਵੀ ਅਸਰਦਾਇਕ ਹੈ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ’ਚ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਸਿਆਣੇ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਧੀਆਂ ਧਿਆਣੀਆਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਸਮਾਨ ਹੀ ਹੰੁਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਵਿਚ ਉਸੇ ਧੀ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੁਣ ਹੋਵੇ। ਇੰਝ ਹੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਉਹੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤਕਤਾ ਹੋਵੇ ਭਾਵ ਪਰਵਾਨਗੀ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਹੋਣ। ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦਾ ਇਹ ਸੁਭਾਗ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਦਬੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਜਦੋਂ-ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਤਾਬੀ ਰੂਪ ’ਚ ਪਾਠਕਾਂ ਕੋਲ ਪੁਜੀਆਂ ਹਨ ਉਦੋਂ-ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਤਸੱਲੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਨੂੰ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸਫ਼ਲਤਾ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਅਪ੍ਰੈਲ 1954 ਨੂੰ ਪਿਤਾ ਉਂਕਾਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਤੇ ਮਾਤਾ ਰਣਜੀਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਦੇ ਘਰ (ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ) ਪਿੰਡ ਉਦਰਪੁਰ (ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੇ ਹੁਣ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ) ਹੋਇਆ। ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਸ਼ੇਰਪੁਰ ਪੱਕਾ (ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਬੀਏ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਤੇ ਡੀਪੀਈ ਐੱਡ ਨਾਗਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਵੈਸਟ ਐਥਲੀਟ ਤੇ ਚੰਗਾ ਖਿਡਾਰੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਲੱਕਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਬੌਕਸਿੰਗ ਵੀ ਖੇਡੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਉਪਰੰਤ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ 1980 ਤੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫ਼ਲ ਹੈ।

ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਜਦੋਂ ਰਚਨਕਾਰੀ ਵੱਲ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤਕ ਆਈਆਂ ਦੋ ਪੁਸਤਕਾਂ ‘ਤੁਰ ਪਰਦੇਸ਼ ਗਿਓਂ’ (ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਤੇ ‘ਸਿਆਸਤਦਾਨ’ (ਨਾਵਲ) ਸਾਡੇ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਆਉਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੇ ਇਸ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ ਤਿੰਨ ਕੁ ਦਰਜਨ ਗੀਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਜਿਥੇ ਮਾਨਵੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਅੰਦਰਲੀ ਅਨੇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਂ-ਨਾਂਹਪੱਖੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵੱਲੋਂ ਪਰਵਾਸ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਝੱਲੇ ਜਾਂਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਣਾਓ, ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ, ਉਦਰੇਵੇ ਮੂਲ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਦੇ ਸਕਟਾਂ, ਪੀੜ੍ਹੀ ਪਾੜੇ, ਅਵਚੇਤਨ ’ਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਵਸੀਆਂ-ਧਸੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੀਮਾਵਾਂ-ਸਥਿਤੀਆਂ-ਮਨੋਸਥਿਤੀਆਂ ਤੇ ਕੌੜੇ-ਮਿੱਠੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਭਾਵਪੂਰਤ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਅਨੁਸਾਰ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਤੇ ਭੁਪਿੰਦਰ ਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਇਸ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਖਰੜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ’ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਨੇ ਇਹ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗੌਰਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਸਾਡਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ ਆਲੋਚਕ ਹੈ। ਧਾਲੀਵਾਲ ਦਾ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਗੀਤਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਆਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਅਜਿਹਾ ਗੀਤਕਾਰ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਹੁਣ ਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਤੋਂ ਛੁਪਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਪਿਛਲੇ 20-25 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਗੀਤ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਲੈਆਤਮਕਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਦਰਦ ਦੀ ਚਾਸ਼ਣੀ ’ਚ ਡੁਬੋਕੇ ਇਉ ਗੁੰਦਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸੁਤੇਸਿੱਧ ਹੀ ਅੰਦਰ ਉੱਤਰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਢਿੱਲੋਂ ਡਾਲਰਾਂ ਪਿੱਛੇ ਪਾਗਲ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ ਫਿਰਦਾ ਸਗੋਂ ਹਰ ਪਲ ਕਲਾ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਲੋਚਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣਾ ਉਸ ਦਾ ਸ਼ੌਂਕ ਹੈ। ਗੀਤ, ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾਵਲ ਲਿਖਣਾ ਉਸ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ’ਚ ਵਜਨ ਪੱਖੋਂ ਭਾਵੇਂ ਕਿਧਰੇ ਕੁਝ ਫ਼ਰਕ ਲੱਗੇ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾ ਵਿਚਲੇ ਭਾਵਾਂ ਦੀ ਵੇਗਾਤਮਕ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ’ਚ ਅਹਿਮ ਹੈ।

ਇੱਕ ਗੀਤ ਦੇ ਕੁਝ ਬੰਦ ਇਥੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ ‘ਜੱਟ ਸ਼ਰਾਬੀ’:-

ਪੱਬਾਂ ਵਿਚ ਪੀ ਕੇ ਜੱਟ
ਹੋ ਗਿਆ ਸ਼ਰਾਬੀ
ਤਾਹੀਂ ਬੱਕਰੇ ਬੁਲਾਉਦਾ
ਘਰ ਆਇਆ
ਨੀ ਵੇਖ ਮੇਰਾ ਸਾਹ ਸੁੱਕਿਆ

ਆ ਕੇ ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ ਕੁੰਡਾ ਖੜਕਾਇਆ
ਗੋਰੀਆਂ ਰੰਨਾਂ ਦਾ ਜੱਟ
ਹੋ ਗਿਆ ਸ਼ੌਕੀਨ
ਖਾ ਗਿਆ ਉਹ ਵੇਚ
ਬਾਪ-ਦਾਦੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ
ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਧੁੱਤ, ਕਰੇ
ਸਭ ਦੀ ਤੌਹੀਨ
ਨਾ ਉਹ ਸਮਝੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਸਮਝਾਇਆ
ਨੀ ਵੇਖ ਮੇਰਾ ਸਾਹ…।

ਕਦੇ ਕਦੇ ਦਾਰੂ ਪੀ ਕੇ
ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਰੋਣ ਨੀ
ਵਤਨੀ ਪਰਾਏ ਹੁਣ
ਦੱਸ ਉਹਦਾ ਕੌਣ ਨੀ
ਹੁੱਝਾਂ ਮਾਰ ਲੰਘਦੀ
ਬਗਾਨੀ ਸੀਤ ਪੌਣ ਨੀ
ਮਸਾਂ ਹੌਕਿਆਂ ਨਾ ਦਿਲ ਗਰਮਾਇਆ
ਨੀ ਵੇਖ ਮੇਰਾ ਸਾਹ…।

ਸੜਕ ਦੇ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹਾ
‘ਮਾਮਿਆਂ’ ਨੂੰ ਘੂਰਦਾ
ਕਹਿੰਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੇਰਾ
ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ ਦੂਰ ਦਾ
ਮੁਲਕ ਬਗ਼ਾਨੇ ਨਾ ਕੋਈ
ਪੱਖ ਇਹਦਾ ਪੂਰਦਾ
ਇਸ ਗੱਲ ਨੇ ਹੈ ਮਨ ਕੁਮਲਾਇਆ
ਨੀ ਵੇਖ ਮੇਰਾ ਸਾਹ…।

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਣਾਤਮਿਕਤਾ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਮਵਰ ਗਾਇਕਾਂ ਨੇ ਗਾਇਆ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੰਸਕਰਣ 1998 ’ਚ ਛਪਿਆ ਹੈ। ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ‘ਸਿਆਸਤਦਾਨ’ (ਨਾਵਲ) ਜਿਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 2017 ਵਿਚ ਛਪਿਆ ਹੈ।

160 ਪੰਨਿਆਂ ਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ/ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਦੀ ਉੱਤੇ ਨੇਕੀ ਦੀ ਸਦਾ ਜਿੱਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੀ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਕਿਉ ਨਾ ਝੱਲਣੀਆਂ ਪੈਣ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਬੰਦ ਵਿਚ ਹੀ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਨਿਜ਼ਾਮ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਹੂਲ ਦਿੱਤੀਆਂ।

ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ‘ਸਿਆਸਤਦਾਨ’ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਅੱਜ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਟੁੰਬਵੀਂ ਗਲਪੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਸਨਮੁਖ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਪੂਰਾ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਉਪਰੰਤ ਪਾਠਕ ਉੱਪਰ ਇਕ ਫਿਲਮ ਜਿਹਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਉਸ ਨੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿੰਬਾਤਮਕ ਰੂਪ ’ਚ ਦੇਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੂਲ ਕਹਾਣੀ ਪਿਓ (ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਸਰਪੰਚ) ਤੇ ਪੁੱਤਰ (ਮੰਗਲ ਸਿੰਘ ਪੁਲਸ ਅਫ਼ਸਰ) ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਪਿਓ ਆਪਣੀਆਂ ਮਾੜੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ। ਅੰਤ ਜਿੱਤ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੂਰਾ ਨਾਵਲ ਪੂਰੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।

ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਅਕਸਰ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਗੱਲਬਾਤ ’ਚੋਂ ਕੁਝ ਅੰਸ਼ ਇਥੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ :-

  • ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਮੈਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਂਕ ਸੀ। ਕਾਲਜ ਦੇ ਸਲਾਨਾ ਰਸਾਲੇ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਕਵਿਤਾ ਛਪ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਦੋਸਤ-ਮਿੱਤਰ ਮੈਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਮੈਨੂੰ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਆ ਕੇ ਵੀ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਰਿਹਾ ਹੈ।
  • ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਕੁਝ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਕੋਰਸ ਕਰ ਕੇ ਇਕ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਇਕ 7-11 ਸਟੋਰ ਲੈ ਲਿਆ। 2003 ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਡਰਾਇਵਿੰਗ ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹ ਲਿਆ ਤੇ ਹੁਣ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਸਭ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
  • ਕਾਲਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਦਾ ਨਾਵਲ ‘ਸੱਚ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ’ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਆਇਆ। ਉਸ ਉਪਰੰਤ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਅਮਰੀਕਾ ਆ ਕੇ ਵੀ ਨਿਰੰਤਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ’ਚ ਛਪਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਗਨ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਉਂਝ ਵੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
  • ਮੇਰੇ ਖ਼ਿਆਲ ਅਨੁਸਾਰ ਗੀਤ ਨਾਲੋਂ ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਨਾਵਲ ਲਿਖਣਾ ਆਸਾਨ ਹੈ।
  • ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਉਹਲੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਦੁੱਖ ਪਰਦੇਸਾਂ ਦੇ’ ਵਿਚ ਗੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਿਆਨ ਕਰ ਚੱੁਕਾ ਹਾਂ।
  • ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰੇਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਅਰਸੇ ਬਾਅਦ ਲੇਖਕ ’ਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਵਿਚ ਗਲੋਬਲ ਪੰਜਾਬ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਤਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਰਗਰਮ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਛਪਦੀਆਂ ਹਨ।
  • ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਨੂੰ ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆਂ ਤੋਂ ‘ਅੰਮਿ੍ਰਤਸਰ ਟਾਈਮਜ਼’ ਨਿਊਜ਼ ਪੇਪਰ ਆਉਦਾ ਹੈ।
  •  ‘ਡੂ ਜੂ ਵਿਲੀਵ ਇਨ ਸੈਂਟਾ ਕਲਾਜ’, ‘ਆਰਤੀ ਇਨ ਯੂ.ਐੱਸ.ਏ’ ਸਮੇਤ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ’ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਮੇਰਾ ਤੀਸਰਾ ਨਾਵਲ ‘ਟਵੰਟੀ ਫਿਫਥ ਸੈਂਚੁਰੀ’ ਜੋ ਕਿ 25ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਕਲਾਤਮਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। (ਤਿੰਨ ਨਾਵਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ’ਚ ਹਨ।)
  • ਮੇਰੀ ਅਗਲੀ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਨਾਵਲ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ ‘ਕਲਯੁਗ ਦਾ ਅਵਤਾਰ’।

ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਮੱਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਉੱਦਮੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕਲਮ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਰਗਰਮੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰਦੇਸਾਂ ਦੀ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਭਰੀ ਵੱਖਰੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਚੋਂ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਮਿਆਰੀ ਸਾਹਿਤ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸਹਿਤ ਲਿਖਣਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ।

***
24 ਅਕਤੂਬਰ 2021
***
456
***

About the author

ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
+9815505287 | + ਲਿਖਾਰੀ ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ