ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਚਲੰਤ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਉਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਲੰਬੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਜਦੋਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰੇਦਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਕਲਮ ਅਜਮਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਾਜ ਸਿੰਘ ਮਹਿਲੀਆ ਨੇ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਕਸਮਕਸ਼ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। ਕੁਝ ਕਿਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵੰਨ-ਸਵੰਨੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪੱਖ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਭਾਵ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ 70 ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਇਕ ਲੇਖ ਵਿਚ ਪੜਚੋਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਪਰੰਤੂ ਕੁਝ ਕੁ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਾਂਗਾ। ਸਮੁਚਾ ਜੋ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਹੀ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੇਤੰਨ ਪਾਠਕ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੰਗ ਵਲੇਵੇਂ ਵਾਲੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੰਕੇਤਕ ਹਨ। ਸਿੱਧੀਆਂ ਸਪਾਟ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਕੀ ਹੋਇਆ ਸੋਚਣਾ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ? ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹਲੂਣਾ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਲੂਣਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਬਾਜ ਸਿੰਘ ਮਹਿਲੀਆ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਘੁਣ ਵਾਂਗ ਨਿਗਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਨਿਗਰ ਬਣਾ ਕੇ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਧੇਰੇ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਉਦਮ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ, ‘ਗਿੱਲ ਸਾਬ੍ਹ! ਇਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਪਿੰਡੋਂ ਆਏ ਨੇ?’ ‘ਹਾਂ ਯਾਰ-ਇਹ ਸਾਡਾ ਨੌਕਰ ਆਇਆ ਹੈ’ ਸਪੁੱਤਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨੌਕਰ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਗਹਿਰੀ ਸੱਟ ਵੱਜੀ। ਫਿਰ ਪਿਤਾ ਨਿੰਮੋਝੂਣਾ ਹੋ ਕੇ ਘਰੋਂ ਤੁਰਦਾ ਹੋਇਆ ਵਿਅੰਗ ਮਾਰਦਾ ਬਾਹਰ ਖਲੋਤੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਕੰਡ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਫੇਰਦਾ ਹੋਇਆ ਬੋਲਿਆ, ‘ਅੱਛਾ ਗਿੱਲ ਸਾਬ੍ਹ.. ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਰੱਖੇ.. ਤੁਹਾਡਾ ਇਹ ਨੌਕਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੁਹਾਡੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕਰਦਾ ਰਹੇਗਾ’ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਿਖ਼ਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਹਲੂਣ ਦਿੱਤਾ। ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਪੈਰ ਛੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਹੀ ਔਲਾਦ ਵੱਲੋਂ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਅਤੇ ਨਿਰਾਦਰ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਹਨ।
ਰੰਗਦਾਰ ਸਰਵਰਕ, 200 ਰੁਪਏ ਕੀਮਤ, 104 ਪੰਨਿਆਂ ਵਾਲੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। |
*’ਲਿਖਾਰੀ’ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ‘ਲਿਖਾਰੀ’ ਦਾ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਹਰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੇਵਲ ‘ਰਚਨਾ’ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੋਵੇਗਾ।* *** |